Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2008, Qupperneq 87

Grikkja um helheima og guð þeirra, Hades.8 Þar vísar „örnefnið" Styx eitt
til heillar heimsmyndar eða mytólógískrar landafræði. Gott dæmi um ljóð
sem felur vísun í titli sínum er hið alþekkta Land, þjóð og tunga. Ljóðið
birtist fyrst 1949 og þá undir þessu heiti.9 Þremur árum síðar var það tekið
upp í hina róttæku bók Á Gnitaheiði en þá undir heitinu Marz 1949.XQ
Nafnbreytingin leiddi til þess að ljóð sem vissulega var og er beitt ættjarð-
arljóð breyttist í ákafa gagnrýni á Atlantshafsbandalagið. I heildarútgáfu á
ljóðum Snorra 1960 hafði það aftur fengið fyrra heiti sem hefur haldist til
þessa.* 11 Eftir að samið var sönglag við ljóðið hefur það orðið vinsæll ætt-
jarðaróður án áberandi pólitískra undirtóna. Dæmið sýnir hversu áhrifarík
vísun getur verið við túlkun ljóðs ekki síst þegar um „boðskap“ þess eða
hugmyndalegt inntak er að ræða. Loks má líta svo á að vísun felist í formi
og hrynjandi eða hljómfalli ljóðsins Þjóðlag (Kvaði, 1944).12
Boðskapur í ljóðum
Vissulega má segja að það orki tvímælis að grafast fyrir um „boðskap“ í
ljóðum líkt og gert var í þeim greinum sem vitnað var til hér að framan
og haldið verður til streitu hér.13 Að sönnu hafa á ýmsum tímum verið
uppi stefnur sem líta svo á að beita beri skáldskap og eftir atvikum öðrum
listgreinum í þágu ákveðinna samfélagshugsjóna.14 Slíkra áhersla gætti ekki
síst um daga Snorra Hjartarsonar. Ljóðlist er þó almennt ekki stunduð
til að boða eða predika. Snorri Hjartarson verður heldur ekki talinn í
hópi hinna boðandi skálda hvernig sem á málið er litið. Samt sem áður
kom tímabil í lífi hans þar sem samtímaaðstæður stríddu mjög á hann
og viðhorf hans til þeirra endurspegluðust skýrt í ljóðum hans. Einkum
á þetta við um ljóðin sem birtust í annarri ljóðabók hans, A Gnitaheiði.
En þar er afdráttarlaus afstaða tekin til átakamála í upphafi kalda stríðsins
- ekki síst þeirra deilumála sem hæst bar í varnarmálum, inngöngu Islands
8 Snorri Hjartarson 2006: 236. Henrikson o. fl. 1992: 149-150. Hedén 1997: 87-90, 197, 208.
9 Snorri Hjartarson 1949: 3. Páll Valsson 1990: 168.
10 Snorri Hjartarson 1952: 16-17.
11 Snorri Hjartarson 1960: 70-71. Snorri Hjartarson 2006: 87.
12 Snorri Hjartarson 2006: 69-71.
13 Sjá Hjalti Hugason 2005: 73-74
14 Sjá t.d. Kristinn E. Andrésson 1935: 41-44.
85