Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Page 64

Múlaþing
in syðra,“ hafa menn lagt þann skilning í
orðalagið að átt sé við þegar kemur vestur
fyrir Melrakkanes. En fyrir austan eða
norðaustan nesið, þar sem er Hamars-
fjörður, hafi þá verið kallað, „Alftafjörður
inn nyrðri.“ Mörkin milli fjarðanna hafa
rnenn skilgreint að væru um mitt nesið, þar
sem heita Melrakkaneshellar, til Melrakka-
nesóss, útsjávarmegin, en þar eru straum-
skil milli fjarðanna (í einum þessara hella,
Heitahelli, sem er um 40 metra langur var
haldin þjóðhátíð 1874). Breidd nessins er
um 5 km af Osnesi að vestan til Krossaness
að austan.
Um landnám í Álftafirði og Hamarsdal
er Landnáma ekki alveg skýr, en rétt er að
athuga það í samhengi og í leiðinni með
hliðsjón af ferðum Þangbrands til og um
Álftafjörð.
Leiruvogur greindi að landnám
Þorsteins trumbubeins og Böðvars hvíta.
Leiruvogur er nyrst í Starmýrarlandi.
Norðan við voginn er landfastur klettur eða
kambur sem áður skagaði út í sjó en er nú á
þurru landi. Þar á Þangbrandur að hafa lagt
skipi sínu. Því heitir hann Þangbrands-
bryggja. Þar upp af er Preststeinsbali og
Prestasteinn. Þar átti Þangbrandur að hafa
haldið sína fyrstu messu eftir að til Islands
kom.
Norðan við Preststeinsbalann eru
Flugustaðaklif og upp af þeim Kjölfjall.
Norðan við Klifin er ömefnið Þangbrands-
hróf. Þar á Þangbrandur að hafa geymt skip
sitt þá tvo vetur er hann hélt til á Þvottá.
(,Safn til sögu Islands).
Kristnisaga:,,Hallr lét flytja þá til
Alftafjarðar ins syðra í Leyruvág ok setti
upp skip þeirra þar, er nú heitir
Þangbrandshróf en Hallrfærði skipfarminn
heim á túnvöll sinn ok gerði þar tjald, þat er
þeir Þangbrandr váru í. Þar söng
Þangbrandr messu. “
Mestar líkur eru á að Þorsteinn
trumbubein hafi búið að Starmýri við
landnám frekar en á Þvottá, þó ekkert verði
um það sagt með neinni vissu því að þessar
tvær jarðir hafa þá um margt verið ólrkar
því sem nú er. Kemur þá tvennt helst til.
Hið fyrra er að þá hafa hinar miklu og góðu
engjar, Starmýrarteigar, verið undir sjó. Hið
síðara er að þá er talið að gróðurlausir melar
og hlíðar Þvottárlands, hafi verið gróið
graslendi.
Þegar Þangbrandur var þama á ferð bjó
„Síðu-Hallr at Á,“ en eftir að hafa látið skír-
ast í ánni og allt hans fólk, fékk áin og
jörðin nafnið „Þvottá“. Síðu-Hallur var
Þorsteinsson, Böðvarssonar hvíta á Hofi.
Móðir Halls var Þórdís, dóttir Össurar
keiliselgs, Hrollaugssonar landnámsmanns
í Hornafirði. Kona Síðu-Halls var Jóreiðr
(Jóreiður) Þiðrandadóttir, Ketilssonar
þryms á Arneiðarstöðum á Fljótsdal
(Arnheiðarstöðum). Móðir Þiðranda hét
Arneiðr Ásbjörnsdóttir skerjablesa úr
Suðureyjum.
Menn hafa velt fyrir sér hvernig
kenningarnafnið Síðu-Hallur sé til komið.
Skýringin gæti verið sú að hann bjó á
suður-síðu sveitarinnar. Eg bendi á orðalag
víða í Njálu, eins og ,,Þetta spurði Hallr af
Síðu “ og „Hann sendi orð Halli á Síðu,
mági sínum. “ Enn fremur í „Sóknarlýsingu
Hofs og Hálssókna“ frá 1840 segir og er þá
miðað við suðurfjöll Álftafjarðar fyrir ofan
Þvottá (Kyrfugilsheiði): ,A.ustanfram á þá
síðu, sem horfir að Alftafirðinum. “
í miðjum firði út frá vesturlandi eru
Nesbjörg og eyjan Brimilsnes, sem skagar
langt út í fjörðinn og skiptir honum í tvo
álrka stóra hluta. Á síðari tímum hefur
fjörðurinn sunnan Brimilsness verið kall-
aður Suður-Álftafjörður. Sama er að segja
um þann hluta sveitarinnar, það er frá
Múlahálsi suður fyrir Þvottá.
62