Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Page 83

Gangnakofar
þó að sumir þeirra verði eflaust notaðir af
ferðafólki og rannsóknamönnum, eins
alltaf hefur tíðkast í einhverjum mæli.
Um 1990 var stofnað til reglulegra
sumarferða á hestum upp úr Fljótsdal og
yfir á Vesturöræfi, sem hafa orðið
vinsælar með árunum. Er þá gist í þremur
gangnakofum (skálum), þ.e. í Laugakofa,
Sauðárkofa og Brattagerðiskofa. Eru
þessir óvenjulegu gististaðir eflaust
töluverður þáttur í upplifun eða
stemningu ferðanna. Þannig hafa nýju
gangnakofarnir öðlast nýja þýðingu, sem
á líklega eftir að verða álíka mikilvæg og sú
gamla.
Heimildamenn
Þó sjálfur hafi ég litla reynslu af göngu-
kofum Fljótsdæla, finnst mér saga þeirra
athyglisverð, og hef því dregið saman
nokkum fróðleik um þá á undanfömum
árum, sem hér verður reynt að koma til skila.
I því skyni hef ég leitað til nokkurra
Fljótsdælinga með fyrirspumir, og hafa þeir
Aðalbjöm E. Kjerúlf, Amheiðarstöðum; Jón
Hallason, Flöt; Jóhann Þórhallsson, Brekku-
gerði; Jón Þór Þorvarðarson, Glúmsstöðum;
Níels Pétursson frá Glúmsstaðaseli, Rögn-
valdur Erlingsson frá Víðivöllum ytri,
Sigsteinn Hallason, Flöt; Sverrir Þor-
steinsson frá Klúku og Þórhallur Björg-
vinsson frá Þorgerðarstöðum verið drýgstir
heimildamenn. Einnig hefur faðir minn
Hallgrímur Helgason lagt ýmislegt til, og
loks hafa Páll Pásson frá Aðalbóli og
Skarphéðinn Þórisson kennari í Fellabæ
leiðrétt og lagfært greinina.
Heimildamönnum mínum þakka ég
innilega fyrir þeirra mikilvæga framlag, því
án þeirra hefði þessi samantekt hvorki orðið
fugl né fiskur.
Kofatal
I. Villingadalur og Suðurfell
Villingadalur nefnist austasta afrétt
Fljótsdælinga, og nær yfir dalinn er svo
nefnist austan Fellsár, milli Strútsár og
Sultarranaár, og inn á sýslumörk á Jökulhæð
og Sauðahnjúk. Þetta er fremur lítið stykki,
sem er smalað á einum degi, og hefur þar
aldrei verið gangnakofi, svo mér sé kunnugt.
Suðurfell eða Suðurfellsafrétt heitir
næsta gangnastykki. Það nær yfir Suður-
fellið (sem áður var nefnt Kiðafell eða
Kiðjafell / Kiðufell á kortum) eða múlann
milli afdala Suðurdals, þ.e. Villingadals
og Þorgerðarstaðadals, og öræfin þar inn
af, sem kölluð eru Hraun einu nafni.
Mörkin eru við Keldá og síðan Innri-
Sauðá að vestan, en Fellsá (í Villinga-
dal), og síðan Sultarranaá að austan. Að
sunnan og suðaustan ráða hreppa- og
sýslumörk við Lón og Geithellnahrepp. A
Suðurfelli hefur verið einn gangnakofi,
vanalega kallaður Suðurfellskofi.
1. Suðurfellskofi
Gamli Suðurfellskofinn var innst á
Suðurfelli, um 1 km SV við krókinn á
Fellsánni, inn undir Leirudæld. Ofœruá
rennur austur af Fellinu í hamragili, og lá
gangnaleiðin upp með henni að utan.
Innan við ána er dalshlíðin víða snarbrött
og klettótt, og kallast þar Ytri- og Innri-
Ofærur, en Suðurhlíðar þar fyrir innan.
Fyrir neðan rennur Fellsáin í hrikalegu
gljúfri. Efst í Suðurhlíðum er Klettahlíð
og Kofaalda þar fyrir ofan.16
I reikningum hreppsins er getið um
„aðgjörð á kofa á Kiðufelli" 1894 (8 kr.),
og „göngukofabyggingu“ 1899 (4 kr.),
sem Þorsteinn Sigmundsson bóndi á Flöt
hefur annast.17
81