Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Qupperneq 70

Múlaþing
með í fyrstu Islandsferðinni þegar sagt er
að þeir fóstbræður hafi gist Alftafjörð?
Til er skrá yfir ömefni í landi Mel-
rakkaness. Hún er gerð eftir frásögn
Guðmundar Dagssonar, dags. 12. jan. 1938
og undirrituð af Margeiri Jónssyni. Skráin
var yfirfarin um eða eftir 1950 af Helga
Einarssyni, Melrakkanesi, og prófessor
Stefáni Einarssyni, sennilega vegna útkomu
Arbókar F.I. 1955 og er varðveitt á
Örnefnastofnun.
Þar segir: „Forfeður Guðmundar hafa
búið á Melrakkanesi um nokkurra kynslóða
tímabil, og hafa örnefni geymst vel í minni
ættarinnar.“— ,,Þau munnmæli eru alkunn
þar í sveit, að Ingólfur Arnarson dveldi sinn
fyrsta vetur á Melrakkanesi, þegar hann fór
fyrst að leita Islands, og er mœlt að
vetursetu hefði hann suðvestan á nesinu.
Þetta kemur heim við það sem um könn-
unarferð Ingólfs segir frá í Landnámu, að
hann dveldi einn vetur í Álftafirði hinum
syðra, og gœti þá Hamarsfjörður hafa heitið
upphaflega Alftafjörður hinn ytri. “
Þetta fellur vel að því áliti Stefáns
Einarssonar sem áður var minnst á, að
Brand-Önundur hefði sennilega búið á
Melrakkanesi.
Augljóslega hafa verið allmiklar
siglingar til Alftafjarðar syðri á landnáms-
tímanum og alllengi eftir það. Til eru
ömefni við fjörðinn, sem lfklegt er að séu frá
þeim tíma. Fyrst má nefna Skipasker og
Skipaskerstanga litlu austar en Ósnes.
Skerið er alllangt, lágt og vaxið gróðri. Sker
og tangi til samans mynda skjólgóða vík
vestan við Skerið. Austan Starmýrar eru
Starmýrarteigar, austan við þá gengur tangi
út í fjörðinn sem heitir Skipsnes. Innan við
nesið er Starmýrarmöl. Vestur á engja-
flesjunum er sérkennileg klettaborg kölluð
Malvíkurhöfði. Fornt nafn hans er
„Mölvíkurhöfði.“ (Fornbréfasafn). Nokkru
norðar er svo Leiruvogur og Þangbrands-
bryggja. Sunnan þess kletts er Krossvík (sjá
kort).
Knararsund sem áður er minst á er milli
Ulfseyjar og Hvaleyjar og er sú leið sem
farin var á minni bátum milli Djúpavogs,
Hamars og Álftafjarðar, um Djúpasund.
Leið þessi var þröng, full af blindskerjum og
því vandrötuð. Enginn vafi er á að nafngiftin
„Knararsund,” er komin frá siglingum
landnámsmanna. I bókinni Djúpivogur, 400
ár við voginn, skrifar Birgir Thorlacius um
ömefni á Búlandsnesi. Þar segir Birgir ma.:
„Krosshóll er á Hörganesi hjá Brandsvogi
(eða Þangbrandsvogi).“ Þama er Birgir
auðsjáanlega með frásagnir Njáls sögu í
huga, en þar segir m.a. um ferðir
Þangbrands: „...Hjalti fór útan um sumarit
ok Gissurr hvíti. En skip Þangbrands braut
austur við Búlandsnes, ok hét skipit
Vísundr. “ Nokkurs misræmis gætir í Kristni
sögu og Njáls sögu um það hvort að
Þangbrandur fari af landi brott 998 eða 999.
Samkvæmt útreikningum Tímatals, hefur
það verið síðsumars árið 999 og þar eru
einnig taldar fram allar líkur fyrir að
Þangbrandur hafi gist tvo vetur á Þvottá.
Þegar Þangbrandur hefur orðið fyrir því
óhappi að brjóta skip sitt, verður hann að
koma því til hafnar við fasta landið. Menn
hafa því getið sér þess til að það hafi verið
þar sem síðan heiti „Brandsvogur.” Eftir
þetta óhapp hans við Búlandsnes hættir
Þangbrandur við heimferð til Noregs í það
sinn. Þess í stað fer hann samkvæmt Njáls
sögu, vestur um sveitir allt vestur á
Barðaströnd, til Gests Oddleifssonar í Haga,
og síðan það sama sumar aftur austur um
sveitir til Bergþórshvols og gisti þar: „Þá
reið hann austr í Álftafjörð til móts við Síðu-
Hall. Hann lét bæta skip sitt, og kölluðu
heiðnir menn þat Járnmeis. A því skipi fór
Þangbrandr útan ok Guðleifr með honum. “
68