Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Page 71

Ferðir Þangbrands um Álftafjörð
í þessum þætti um ferðir Þangbrands eru
komin fram þrjú örnefni sem gætu verið
tengd ferðunr Þangbrands, og eru öll nálægt
þeim stöðum þar sem hann hafði viðkomu,
en það eru Krossanes, Krossvík og
Krosshóll. Ekki er ólíklegt að þar hafi
Þangbrandur reist Kross, og þar með helgað
guði staðinn, til mótvægis við hörga, sem
þar hafi verið fyrir. I Kristni sögu segir að
Þangbrandur hrekist vestur með landi og
taki land í Hítará. Þar taki skip hans út og
brotni en verið bætt aftur. Sú frásögn er
sögð komin úr Hauksbók, rituð af Styrmi
fróða.
Utfjarðarmegin Alftafjarðar, fyrir innan
Oseyjar, er hólmi nefndur Skipmanna-
hólmi. Hann var áður umflotinn, en er fyrir
löngu á þurru landi eða réttara sagt
ægissandi. Líklega er nafnið dregið af
róðrarskipum. Sr. Jón Bergsson skrifar um
hvað fjörðurinn grynnist ört og tekur dæmi:
,,Líklega er Skipmannahólmi nú á þurru
hvar líklega fyrrmeir hefur verið skipa-
uppsátur og alldjúpt við. “ Hann tekur
annað dæmi: „Ei þarf heldur lengra að
rekja en til þeirrar tíðar á hvörri elstu menn
nú eru uppi að Þvottáreyjar, einkum með
tilliti til grunnsins, eru mjög svo umbreittar
orðnar þannig að nú má svo nœr allstaðar
þurrum fótum ganga um fjörutímann hvar
áður liggja mátti með þilju skip. “
Hofshólmar
Næst norðan Flugustaðaklifs eru Flugu-
staðaengjar, síðan Hofsá og Hofsárhólmar,
þar sem áin kvíslast út í fjörðinn.
I Þorsteinssögu Síðu-Hallssonar (bls.
400) segir að hann geymi þar langskip, sem
hann reri á þegar hann fór til fundar við
Þórhadd fyrrurn granna sinn og syni hans
austur á Berufjarðarströnd: „...Þann dag
var ofviðri mikit. Þorsteinn tók öxarnar ok
jafnvætti í hendi sér, ok var Þiðrandanautr
þyngri, ok þótti honum ekki þó þess ván.
Síðan bjóst hann tilferðar ok stígr áferju,
fóru til Hofshólma ok tóku þar langskip gott
ok reru út úr Alftafirði snemma of morgin.
Þeir váru átján saman okfóru svá norðr til
Landsness“ (Búlandsness). Ef taka á
frásögn þessa bókstaflega verður hún vart
skilin á annan veg en að fjörður, eða
fjarðarræma, þar sem áin er nú, hafi þá náð
alla leið inn til bæjar á Hofi.
Þ. Thoroddssen: Ferðabók I. 1882:
„Við Alftafjörð sjást nokkrar fornar
sœvarmenjar, bœði fjöruborð og hellar
brimbarðir, nokkuð yfir sævarmáli:" Páll
Imsland jarðfræðingur hefur fylgst með
stöðu sjávar við Hornafjörð, frá því um
1950. Páll telur að miðað við þær
niðurstöður sem hann hafi fengið út úr þeim
rannsóknum, þá hafi landris orðið um 2 sm
á ári, eða um lm sl. 50 ár. Hann telur þó að
landris við Alftafjörð sé eitthvað minna.
Páll segir að engin leið sé að vita hver staða
sjávar hafi verið á tímum landnáms, en þó
sé hægt að fullyrða að slík hröð þróun og
síðustu 50-60 ára, geti engan veginn hafa
verið frá þeim tíma.
Hvað hæð sjávar snertir inn á Álftafirði
verður hún lægri eftir að syðri ósarnir, þ.e.
við óseyjar og Þvottárnes hafa lokast og inn
og útstreymi fjarðanna er aðeins um
Melrakkanesós. Hofsá og Geithellnaá eiga
einnig sinn þátt í grynkun fjarðarins sem og
að fylla upp sína eigin farvegi, frá því er
þær voru jökulár. Olavíus segir þetta um
Hofsá: „Fyrir ofan byggðina liggur
Hofsjökull, sem er enn stærri og herfilegri
en Þrándarjökull. Undan honum rennur
Hofsá, vatnsmikil jökulá; fellur hún í
tveimur kvíslum eftir eystri og syðri
Hofsdal. Mér var tjáð, að áin hefði breytt
ósi sínum fyrir skömmu, og rynni hún nú
austar til sjávar en áður var. Farvegs-
69