Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Qupperneq 147

Nítjándu aldar byggð í Rana
fagurgróinn og skógi vaxinn hátt upp en þar
er mikil skriðuhætta. Hinn 10. nóv. 1941
var úrhellis regn með suðaustan roki. Höfðu
þykkar og þungar, vatnssósaðar skógarjarð-
vegsskriður hlaupið fram úr hlíðinni og
farið yfir engjar og tún á Arnaldsstöðum en
bærinn slapp. Voru berar klappir þar sem
skógur var áður í fjallinu. Höfundur þessa
þáttar kom inn á grundirnar hjá Víðivöllum
fremri tíu dögum síðar og taldi skriðurnar
sem voru seytján. Viðarrastir rak út eftir
öllu Lagarfljóti næstu vikur og rak upp í
fjörum. Einhver hafði við orð að nú sæist
Lagarfljótsormurinn, því rastimar minntu
á ormahryggi í vatninu. Ekki þarf að kenna
sauðfjárbeit um þessa jarðvegseyðingu.
Ekki eru nefnd hlaup í landi Arnalds-
staða í tíð Eiríks Eiríkssonar og lítt er þeirra
getið í riti Ólafs Jónssonar Skriðuföll og
snjóflóð. Vel taldist jörðin til sauðfjár-
búskapar fallin vegna góðrar beitar en
heyskapur var lítill. Jörðin var eign
Valþjófsstaðarkirkju og hafði slægjur í
Valþjófsstaðarnesi gegn skógarhöggi í
Múlanum. Eftir að Eiríkur og Margrét
komu þangað höfðu þau vinnufólk en
fremur fátt. Yngsta dóttirin, Járngerður,
fæddist þar árið 1812. Vilborg Pálsdóttir,
móðir Eiríks, var hjá þeim til dauðadags
1813. Þorvaldur (2467), bróðir hennar var
hjá þeim eitt ár. Hafði búið ásamt Solveigu
systur þeirra á Þorgerðarstöðum. Ólst
Margrét Jónsdóttir upp hjá þeim. Systur-
dóttir Margrétar, Gróa Jónsdóttir ólst upp á
Arnaldsstöðum og bjó þar síðar. Gróa
Eiríksdóttir víkur að heiman 1816 en
kemur aftur 1818. Þama virðist fjölskyldan
hafa unað sér vel.
Vorið 1822 flytjast þau í Víðivelli ytri í
Fljótsdal. Er þar mikil og góð jörð með
landkostum, skógur í fjalli, tún og engi ágæt.
Búseta var þar sýslumanna og auðmanna urn
aldir og jörðin ætíð í bænda eign eins og
Glúmsstaðir, einar jarða í Fljótsdal. Þama
urðu þau fyrir þeirri sorg að missa Guðrúnu
dóttur sína árið 1824 fimmtán ára að aldri.
Fjölskyldan fluttist að Víðivallagerði vorið
1825. Jörðin er um miðjan Suðurdal
austanverðan, þokkaleg til ábúðar en jafnast
ekki á við Víðivelli ytri. Líklega hefur
Eiríkur verið farinn að kenna heilsubrests,
því hann lést 21. júlí um sumarið. Margrét
dvaldist þar áfram en er talin húskona. Hún
lést 30. apríl 1829. Þá er Járngerður, dóttir
hennar, talin þar vinnukona. Solveig er þá
gift Pétri Bjamasyni og búa þau þar til ársins
1831 að þetta fólk er að fullu horfið frá
Víðivallagerði.
Eiríkur Eiríksson var hreppstjóri í
Fljótsdal og virðist hafa haft mannheill. Þau
hjónin höfðu stundum sveitarómaga og
tökuböm í heimili. Er í frásögur fært að árið
1821 útvegaði hann tveimur fátækum
fjölskyldum ábúð á Klúku í Fljótsdal upp á
sína ábyrgð og hjálpaði þeim við
heyhirðingar. Önnur hjónin tók hann af sveit
og hafði sveitarstjórn áður skilið þau. Eiríkur
vildi ekki halda slíku áfram. Elstur bama í
hinni fjölskyldunni varð síðar tengdasonur
Eiríks. Víkjum nú að dætrum hans.
Dætur Eiríks Eiríkssonar og Margrétar
Jónsdóttur.
Gróa (1673), f. 23. maí 1799, var lengi
vinnukona hjá sr. Hjálmari Guðmundssyni
fyrst á Kolfreyjustað, síðar á Hallormsstað
en síðast hjá Margréti dóttur hans á Brekku í
Fljótsdal. Gísli læknir, sonur sr. Hjálmars bjó
að Höfða á Völlum. Hann var sóttur til Gróu,
þegar hún lá banaleguna. Kona hans vildi
ekki að hann færi en Gísli svaraði af bragði:
„Það er ekki til neins að tala um það í þetta
sinn. Eg fer og verð yfir henni Gróu, þangað
til henni batnar eða hún deyr.“ Hann efndi
það.
145