Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1998, Síða 166

Múlaþing
hvort hér væri um íveruhús bæjarstæðisins að ræða og eins að athuga tengsl milli hennar og kirkjunnar.
Gjóskulög sýndu skýrt að þessi bygging hefur verið í notkun á sama tíma og kirkjurústin. Hún var einnig
byggð með nánast sama hætti og kirkjan.
Langhúsið er í stærra lagi miðað við önnur norræn langhús frá sama tíma. Það er yfir 30 metrar að
lengd og um 13 metrar á breidd. Á húsinu eru tvær viðbyggingar, sem gerir húsið enn tilkomumeira.
Túngarðurinn afmarkar einnig mjög stórt svæði í kringum bæjarstæðið og því ljóst að mikil jörð hefur
tilheyrt því. í norðvestri vottar fyrir hliði eða inngangi og þar fyrir utan hefur staðið lítil bygging. Utan við
garðinn eru ennfremur afmörkuð engi í ýmsum stærðum.
Til að sjá uppbyggingu og aldur túngarðsins var tekinn könnunarskurður í hann, eins og gert var við
langhúsrústina. Skurðurinn sýndi að túngarðurinn hefur á sínum tíma verið nokkuð hár, allt að einn metri.
Hann hefur verið að mestu byggður úr torfi en ofan á torfhleðslunni hefur verið sett einföld steinaröð,
trúlega til að varna því að skepnur færu yfir hann. Gjóskulögin, sem sáust í sniði skurðarins, voru mjög
skýr og vottuðu svo ekki var um að villast að túngarðurinn hefur verið byggður á sama tíma og langhúsið
og kirkjan.
Að þessum upplýsingum fengnum um kirkjurústina, langhúsið og túngarðinn á Geirsstöðum var
komið í ljós áður óþekkt margra alda gamalt stórbýli, jafnvel höfuðból, í Hróarstungu.
Við uppgröftinn sumarið 1997 unnu fomleifafræðingarnir Sherry Curl og Howell Magnús Roberts, og
þjóðfræðineminn Þórunn Hrund Óladóttir. Páll Þórisson bóndi á Lindarhóli í Hróarstungu vann við
rannsóknina á vegum Tunguhrepps. Leonardo da Vinci stofnuninn lagði til einn starfsmann, Libby
Urquart, umhverfisfræðing frá Skotlandi. Anna Lísa Guðmundsdóttir, jarðfræðingur á Árbæjarsafni, vann
við uppgröftinn í vikutíma í júlí, auk þriggja sjálfboðaliða sem unnu í einn til þrjá daga. Starfsmenn
Minjasafnsins, Bjöm Magni Bjömsson og Helgi Valmundsson, aðstoðuðu við að girða rannsóknarsvæðið
af. Helgi Elísson frá Hallfreðarstöðum aðstoðaði við að opna uppgraftrarsvæðið með gröfu, svo og að
koma skúr starfsmanna á sinn stað. Skúrinn var fenginn að láni endurgjaldslaust frá Héraðsskógum á
Egilsstöðum.
Útgáfustarfsemi og fyrirlestrar
Tveir fyrirlestrar voru haldnir um starfsemi safnsins á árinu 1997. Sá fyrri var haldinn í byrjun mars
um niðurstöður könnunarrannsóknar sem fór fram á vegum safnsins sumarið áður. Sagt var frá þeim
stöðum sem rannsakaðir voru þá og fyrirhugaðar rannsóknir á vegum safnsins kynntar. Steinunn
Kristjánsdóttir hélt fyrirlesturinn í Menntaskólanum á Egilsstöðum. Hann var öllum opinn.
Síðari fyrirlesturinn var haldinn í lok júnímánuðar á ársþingi Rotary á Egilsstöðum. I fyrirlestrinum
kynnti Steinunn Kristjánsdóttir fyrirhugaða rannsókn Minjasafnsins á kristnitöku Islendinga.
Fyrirlesturinn var síðan birtur í greinarformi í Rotaryblaðinii sem kom út vegna þingsins. Greinin ber
heitið „Mörk heiðni og kristni“.
Skýrslan Landnámsbœr, kirkja, rétt... sem fjallar um fornleifafræðilega könnunarrannsókn
Minjasafnsins sumarið 1996 kom út í mars 1997. I skýrslunni er skýrt frá rannsóknarstöðunum sem voru
sjö talsins, allir á Fljótsdalshéraði. í henni eru niðurstöður kynntar og sagt frá fyrirhugaðri rannsókn á
einum þessara staða. Skýrslan er skrifuð af stjómanda rannsóknanna og fæst í safnbúð Minjasafnins.
í desemberhefti Múlaþings, byggðasögutímariti Austfirðinga, var birt grein eftir Steinunni
Kristjánsdóttur um fornleifauppgröft Minjasafnsins á Geirsstöðum í Hróarstungu. I greininni er
aðdraganda rannsóknanna lýst, svo og framvindu hennar og tengingu við yfirstandandi verkefni
Minjasafnsins á kristnitöku Islendinga.
164