Jökull - 01.12.1966, Blaðsíða 75

lega niður fyrir skriðflyksurnar, sem dýpst rista.
Nauðsynlegt er að hafa skriðskera af allbreyti-
legum stærðum, þeir ná 15, 20, 30 og 50 cm
niður í vatnið. Þá er breiddin ekki síður breyti-
leg, t. d. 30, 20, 15 og 10 cm. Þegar skrið er
lítið, er breiðasti skerinn notaður. I miklu skriði
verður að stilla breiddinni í hóf, nota t. d. 15
eða jafnvel 10 cm breiddina, svo að athugunar-
tíminn verði ekki of stuttur.
Skrið er frauðkenndar ísflyksur með auðu
vatni á milli, eins og kunnugt er. Því er nauð-
synlegt að taka sýnishornið yfir nokkurn tíma,
til þess að fá nothæft meðaltal.
Sú venja hefur skapazt, að áhaldið í heild
með grisjupokanum hefur verið kallað skrið-
skeri og ísrennslismælingin skriðskeramœling.
Hér er sýnishorn af einni slíkri mælingu. Hún
er gerð í Þjórsá ofan við Tröllkonuhlaup 13.
febrúar 1965 klukkan 7.30—9.30. Skriðflyksurn-
ar, seni dýpst ristu, náðu 17 cm niður í vatnið.
Ain var vaðin, og notaður 15 cm breiður skrið-
skeri.
felli, sem hér er sýnt, má telja ljóst, að ísmagn-
ið, sem rann frarn á sekúndu, hafi verið innan
markanna 3 til 5 tonn.
Rennsli árinnar, vatn og ís, var á sama tíma
165 kl/sek. (kílólítrar á sekúndu), mælt á sírit-
andi vatnshæðarmæli skammt undan, svo að ís
hefur mælzt 2,4%, er því samkv. framansögðu
örugglega á bilinu 1,8 til 3% miðað við rennsl-
ið (þyngd). Til þess að fá nokkra hugmynd um
skriðmagnið hafa Vatnamælingar framkvæmt
nokkrar einstakar slíkar athuganir um alllangt
árabil. Reynslan hefur sýnt, að þegar ísskriðið
nær 2% af rennslinu í stórám landsins, er
gjarnan talað um mikið skrið. Þannig getur
það haldizt klukkutímum saman og stöku sinn-
um stigið upp í 5% (Sbr. greinina Þjórsárísar
í JÖKLI 12. árg.) og jafnvel 15%, en það ástand
varir aðeins örskamma stund.
Telja má nær algilda reglu, að mönnum
hætti til að ofmeta ísskriðið. Er þá ekki gizkað
á tvöfalt meira en rétt er, heldur allt að fimm-
til tifalt á við hið rétta.
Sample No. B Dist. from initial point m Time in sec. Ice kg Ice kg/sec. pr. 15 cm Ice kg/sec. pr. m Part of cr m oss section Ice, kg/sec. B 2 Ice, kg/sec. 0
í 5 9.2 16.5 1.79 11.93 0-10 119.3 119.3
2 20 7.2 15.8 2.19 14.60 10-30 292.0 411.3
3 40 6.8 15.2 2.24 14.93 30-50 298.6 709.9
4 70 6.0 16.6 2.77 18.47 50-90 738.8 1448.7
5 110 7.1 15.3 2.15 14.33 90-130 573.2 2021.9
6 150 6.9 16.4 2.38 15.87 130-170 634.8 2656.7
7 200 7.3 16.6 2.27 15.13 170-250 1210.4 3867.1
^ 3.9 ton/sec
(metric)
Slíkar mælingar sem þessar verða ekki fram-
kvæmdar af fullri nákvæmni og kemur þar
margt til. Skriðið er stöðugum breytingum háð,
og getur því skriðrennslið aukizt eða minnkað
allverulega, meðan á mælingu stendur. Mæling-
in, sem sýnd er hér sem dæmi, hefur auk þess
þann annmarka, að langt er á milli tökustaða
sýnishorna við hægri bakkann. Er þar um að
kenna yfirvofandi hættu af þrepahlaupum, en
hafa verður gát á slikum fyrirbærum, þegar
unnið er að skriðskeramælingum. Venja er, að
reikna með allt að ± 25% skekkju. í þessu til-
í þessu sambandi er rétt að hugleiða, að ísinn,
sem veginn er við skriðskeramælingu, er blaut-
ur og að hárpípukraftur bindur nokkurt vatn
í honum. Talið er að í snjó bindi liárpípu-
kraftur vatn, sem svarar til 4% af eigin þunga
snævarins. Gera má ráð fyrir að í heild sitji
hlutfallslega meira vatn eftir í ísnum, því að
auk viðloðunar situr vatn eftir í lautum og
bollum i ísögnum, þótt vatn sé hætt að síga úr
pokanum, þ. e. a. s. mælingin ætti að gefa frek-
ar of hátt en of lágt gildi. En nemi ísinn staðar
Framh. á 236. bls. (Continued on p. 236)
JÖKULL 229