Jökull - 01.12.1975, Blaðsíða 82

liafi heitið Eyjahellir. Það er ekki vitað um
nafn á þessum helli. Bæjarhúsin á litmyndasíðu
VII eru í Selinu.
Nafni minn Björnsson á Kvískerjum hefur
sent mér ítarleg bréf í tilefni af bókinni. Hann
bendir mér þar á eftirfarandi villur, „sem
skemmtilegt væri að laga“, eins og hann orðar
það: A bls. 47, 8. línu að neðan stendur marz,
en á að vera maí, eins og rétt er farið með í
lýsingu á gosinu 1861 síðar í bókinni. Það Ytra
Sel, sem nefnt er á bls. 77, var í landi Svína-
fells, en ekki Sandfells. Sigurður fræðir mig
einnig á því, að það sé rangt hjá séra Magnúsi
Bjarnarsyni, að sá Einar, sem hann nefnir í
sambandi við gosið 1903 (sjá miðja bls. 117),
hafi verið Bjarnason. Einar var Jónsson, Bjarna-
sonar. Hann var fæddur 1842 og hefur því get-
að borið hlaupið 1903 saman við mörg önnur
hlaup, þar eð hann hafði þá dvalið allan sinn
aldur í Svínafelli.
Eftirfarandi birti ég orðrétt úr bréfi Sigurðar
til mín, dagsettu að Kvískerjum á gamlársdag
1974:
„A bls. 139 er talað um Jón Pálsson, bónda í
Svínafelli [föðurbróður Sigurðar, aths. S. Þ.].
Hann var þekktari sem kennari. Jón fórst í
Breiðamerkurjökli 7. sept. 1927. Þetta leiðir
hugann að því, að liklega hefur orðið eitt eld-
gos í Vatnajökli, sem ekki er getið í bókinni,
því þennan dag var stórhlaup í Jökulsá, þó ekki
væri það stórt, miðað við Skeiðarárlilaup. Að
vísu var þá búin að vera stórrigning og mjög
mikið í öllum vötnum, en sá vöxtur sem þá var
í Jökulsá var meiri en svo, að hann gæti stafað
af regni, því hún var um I km á breidd, og
alveg eyralaus. Siðar þetta sumar varð faðir
minn var við að aska rauk fram jökulinn í
norðanátt, og gæti þetta bent til þess, að eldur
sá, sem Olafur Jónsson telur að hafi verið uppi
norðan jökla Jjetta sumar, hafi verið sunnar en
hann ætlaði. Segja má, að hugsanlegt sé að
hlaupið hafi komið úr lóni, og til þess bendir,
að ég minnist ekki, að af vatninu væri brenni-
steinslykt, en þá er eftir að finna slíku lóni
stað, og ólíklegt er að ekki hefði komið hlaup
úr því nema í þetta eina skipti, en faðir minn
sá ekki neitt líkan vöxt í annað skipti. Eg mun
vera yngstur þeirra, sem sáu þetta hlaup, en þó
eru a. m. k. þrír aðrir á lífi sem sáu það.
Ekki get ég bætt við neinum upplýsingum um
hlaupin á þessari öld, sem niáli skipta. Þó er
e. t. v. rétt að geta þess, að Ari Hálfdánarson
80 JÖKULL 25. ÁR
skrifaði í dagbók 10. júní 1903: Lítils háttar
öskufall. Virðist það því ekki hafa verið aðra
daga.
25. apríl 1913 (daginn eftir að Skeiðará byrj-
ar að minnka) skrifar hann: Jarðskjálftakippur,
en hann getur ekki um, hvort þetta var snarpur
kippur.
Þá er það hlaupið 1867. Magnús Þorsteins-
son sagði mér (væntanlega eftir ömmu sinni,
Jórunni Magnúsdóttur, sem dó 5. jan. 1924, eða
afa sínum, Jóni Þorlákssyni, er dó 31. des. 1916,
en þau bjuggu á Hofi frá 1863), að hraðboði
hefði komið austur eftir sveitinni seint á laugar-
dagskvöldi eða sunnudagsnótt til að láta vita
um Skeiðarárhlaup. Hofsmenn brugðu allir við
að bjarga lausu heyi og áhöldum, nema Þor-
lákur Jónsson (bróðir Eymundar í Dilknesi), en
hann fór upp í brekku með sjónauka sem hann
átti, strax og nógu var bjart, og taldi hlaupið
svo mikið til vesturs (hefur sett hrönn austan
við), að engjunum væri ekki hætta búin. Hann
fylgdist svo með hlaupinu um daginn, en fór
ekki á engjar vegna sunnudagsins. En um nótt-
ina kom lilaupið austur og eyðilagði engjarnar
algerlega og þar missti Þorlákur ekki aðeins
heyið, sem hann átti laust, heldur líka amboðin.
Hlaupsins hefur því orðið vart á laugardags-
kvöldi og vaxið mjög ört.
Seint er nú að safna sögum um skipti Öræf-
inga við Skeiðará, en samt er vitað, að ekki var
einungis venja að senda hraðboða austur eftir
sveitinni, heldur var venja að kveikja í viðar-
kesti til áð vekja athygli þeirra, sem á Sand-
inum kynnu að vera, á að hætta væri á ferðurn,
en má telja víst að þetta hafi bjargað mannslífi
a. m. k. einu sinni, og er lítill vafi á, að [rað
var árið 1838. Þá sögu sagði mér Helga föður-
systir mín, en henni sagði amma hennar. Mað-
urinn var afi hennar (ömmunnar)."
í bréfi, dags. 23. febrúar 1975, skrifar Sigurð-
ur mér, að faðir hans hafi haft það eftir Páli
föður sínum, að Svínafellssandar mundu hafa
eyðilagst í Skeiðarárhlaupi (mun hafa verið
hlaupið 1873), ef ekki hefði viljað svo til, að
mikill klaki var í jörð, þegar það kom, en Jrað
fór yfir mikinn hluta Sandanna. Hann skrifar
þar einnig, að skv. kirkjubók Sandfells hafi það
verið 4. ágúst 1861, sem Vigfús Einarsson fórst
í jakakeri eftir hlaupið þá um vorið. Hann er
jarðaður að Sandfelli í sama mánuði.
Sigurður Þórarinsson.