Jökull - 01.12.1981, Blaðsíða 108

JARÐEÐLISFRÆÐIRANNSÓKNIR
Á KRÖFLUSVÆÐI
Axel Björnsson, Freyr Þórarinsson,
Ragna Karlsdóttir og Gunnar Johnsen,
Orkustofnun
Jarðeðlisfræðilegar rannsóknir hófust á
jarðhitasvæðunum við Kröflu og Námafjall
árið 1970 og hafa staðið með hléum fram á
þennan dag. Flugsegulkort af þessu svæði
sýnir jákvætt frávik langs eftir miðjum
sprungusveimnum og lægri gildi austan og
vestan við hann. Þetta stafar væntanlega af
umpólun segulsviðs jarðar. Auk þessa eru
áberandi tvær staðbundnar segullægðir.
Önnur er nær hringlaga og liggur yfir jarð-
hitasvæðinu í Námafjalli, en hin liggur um
Leirbotna og Leirhnjúk og er greinilega ílöng í
VNV-ASA stefnu. Þannig segullægðir yfir
háhitasvæðum gætu verið afleiðing hás hita-
stigs því tilraunir benda til þess að Curie-
punktur nýlegra gosmyndana sé lágur, jafnvel
ekki nema 100—300°C. Einnig hefur verið
bent á ummyndun og eyðingu magnetíts við
háan hita sem hugsanlega skýringu. Þyngdar-
mælingar (Bouguer-kort) af Kröflusvæði
benda til þess að megineldstöðinni Kröflu
fylgi jákvætt frávik miðað við meðalþyngd
umhverfisins, sem væntanlega orsakast af
þéttum innskotum í rótum eldstöðvarinnar. í
gegnum öskjuna sunnanverða liggur lægð, sem
er samsíða og rétt sunnan við segulfrávikið.
Viðnámsmælingar gerðar bæði með
Schlumbergeraðferð og fjórpólaaðferð gefa
svipaða mynd af viðnámsdreifingu á Kröflu-
svæði. Meginlágviðnámssvæðið, sem er ílangt
í VNV-ASA, liggur á milli Leirhnjúks og
Vítis. Þetta svæði fellur nokkurn veginn
saman við jarðhitaummerki á yfirborði.
Minni lágviðnámsbelti liggja í aðalsprungu-
stefnuna út úr aðallágviðnáminu, eitt í gegn-
um Leirhnjúk og annað um Víti og Hveragil.
Lága viðnámið nær niður á 800—1000 m dýpi
ogengin merki hafa fundist um lágviðnám þar
fyrir neðan, með þessum mæliaðferðum, sem
tengja mætti neðri hluta jarðhitakerfisins eða
kvikuþró undir því.
Nákvæmar segulmælingar á jörðu niðri á
vinnslusvæði Kröfluvirkjunar í Leirbotnum
sýna aðallega VNV-ASA segulfrávik.
Sjálfspennumælingar ná yfir svæðið á milli
Leirhnjúks og Vítis, Leirbotna og Hlíðardal
suöur fyrir Hvíthólaklif. Þær sýna jákvæð frá-
vik yfir jarðhitaummerkjum á yfirborði þ. e. í
Leirbotnum og norðan þeirra og við Hvít-
hólaklif, en neikvætt frávik þar á milli, sem
fellur saman við hátt eðlisviðnám og neikvætt
Bouguerfrávik.
Þegar öll ofangreind gögn eru dregin saman
og niðurstöðurnar skoðaðar í ljósi jarðfræði-
legrar uppbyggingar Kröflusvæðisins, kemur í
ljós að jarðhitasvæðið við Kröflu er við skurð-
punkta tveggja brotabelta. Annað hefur
stefnuna N10°A, sem er ríkjandi sprungu-
stefna svæðisins og stefna hins virka Kröflu-
sprungusveims. Hitt hefur stefnuna
VNV-ASA. Kemur hún fram í öllum jarð-
eðlisfræðimælingum, í dreifingu jarðhita á
yfirborði, í nýjum sprungum og misgengjum
auk þess að vera sú sama og stefna Tjörnes-
brotabeltisins og nokkurra dala og strandlína
(Dalvík—Dalsmynni—Krafla) á Norður-
landi.
Brot með þessa stefnu liggur innan Kröflu-
öskjunnar um sunnanverðan Leirhnjúk, Leir-
botna og suðurhlíðar Kröflufjalls. Um það
verður veruleg breyting á eðliseiginleikum
berglaga (segulsviði, viðnámi, þyngd, sjálf-
spennu) þannig að viðnám er lægra, þyngd
meiri, segulsvið lægra og sjálfspenna hærri
norðan við skilin heldur en sunnan við þau. Á
þessu stigi rannsóknanna og úrvinnslu gagna
verður fátt sagt með vissu um eðli skilanna.
Hugsanlega er hér um vel afmarkaða brún
innskota eða misgengi að ræða.
Aðaluppstreymi jarðhitavatns á Kröflu-
svæði virðist vera norðan þessa brots og það
virðist líka hindra rennsli til suðurs, nema eftir
sprungusveimnum við Hveragil og Leirhnjúk.
Meginuppstreymissvæði jarðhitasvæðisins og
vænlegustu borstaðirnir gætu því verið nálægt
mótum þessara brotabelta rétt norðan við
VNV-ASA línuna, þ. e. í kjafti Hveragils og
jafnvel í Leirhnjúki. Jarðhitasvæðin við
Námafjall og í Gjástykki eru samkvæmt þessu
106 JÖKULL 31. ÁR