Jökull - 01.12.1989, Side 21

íshellan reyndist víðast hvar vera 240-260 m þykk
en vatnslagið þar undir var 40-90 m (myndir 6a-c).
Stærð þess svæðis þar sem vatn var að finna undir
ísnum var um 10 km2 og rúmmál vatnsins var um
0.5 km1. Mælingamar voru gerðar við tiltölulega
lága vatnsstöðu þar sem aðeins 9 mánuðir voru liðn-
ir frá hlaupinu 1986. Setur það mark sitt á niðurstöð-
ur hvað varðar stærð vatnanna og rúmtak. Þrátt fyrir
það staðfesta þessar niðurstöður að vötnin hafa mjög
skroppið saman á síðustu árum. Hefur það haldist í
hendur við minnkandi Skeiðarárhlaup. Ennfremur
bendir samanburður við endurkastsmælingarnar sem
gerðar voru 1955 til þess að íshellan hafi þykknað
um allt að 100 m síðan þá. Er það í samræmi við
niðurstöður Helga Bjömssonar (1988) sem byggðar
eru á hæð yfirborðs íshellunnar yfir vatnsborðinu
eins og hún var mæld í leiðöngrum Jöklarannsókna-
félagsins 1958-1966, 1978, 1980 og 1987.
Meginaskjan er um 20 km2 að flatarmáli og liggur
botn hennar dýpst í um 1060 m y.s. norðantil (mynd
7). Askjan er því 600-650 m djúp frá hæstu brúnum
Grímsfjalls. Megin- og norðuraskjan virðast að-
skildar með breiðum en lágum hrygg. Botn megin-
öskjunnar hækkar til suðurs og benda segulmælingar
til þess að stallar sem fram koma í endurkastsniðun-
um séu jaðrar hrauna sem runnið hafa frá upptökum
undir suðurbörmum öskjunnar (Grímsfjalli). Hraun-
brúnir þessar eru 15-20 m háar en talið er að hvert
hraunlag hafi takmarkaða útbreiðslu. Líklegt er að
hvert hraun sé aðeins fáir ferkílómetrar að stærð.
Endurköst frá jarðlögum undir botni vatnanna eru
talin koma frá samskonar hraunlögum sem grafist
hafa í set, en einnig getur verið að endurköstin komi
frá yfirborði grunnra innskota (silla) sem troðist hafa
inn í jarðlagastaflann á botni öskjunnar Svo virðist,
að jarðlögum innan meginöskjunnar halli heldur til
norðurs (mynd 8). Er talið að gosvirkni hafi verið
öflugri undir Grímsfjalli en annars staðar innan öskj-
unnar. Hraun og innskot mynda þar því stærri hluta
jarðlagastaflans en í norðurhlutanum.
Sveiflur í afli jarðhitasvæðis Grímsvatna hafa ver-
ið metnar út frá stærð Skeiðarárhlaupa af Helga
Bjömssyni (1988). Kemur þar meðal annars fram að
heldur hefur dregið úr aflinu síðustu 120 árin. Sér-
staklega virðist hafa dregið niður í Grímsvötnum
eftir 1976. Hugsanlegra skýringa á þessu gæti verið
að leita í því, að gosvirkni í Grímsvötnum hefur
minnkað mjög eftir 1940. Hraunin og innskotslögin,
sem talin eru sjást í endurkastsgögnunum, hljóta að
hafa aukið mjög á varmaflæðið á svæðinu meðan
þau voru að storkna og kólna. A tímabilinu
1860-1940 varð gos að meðaltali á um 10 ára fresti
en síðan hefur aðeins einu sinni gosið svo öruggt sé.
Meðan gos voru tíð er líklegt að stöðugt hafi bæst
við ný grunn innskot og hraun. Varmaflæðið mestan
hluta tímabilsins gæti því hafa átt sér tvær uppsprett-
ur. í fyrsta lagi er sá varmi sem fólgin var í hraunum
og grunnum innskotum og í öðru lagi varmi hins
reglulega jarðhitasvæðis sem talinn er kominn frá
kvikuhólfi undir Grímsvötnum. Nú þegar mjög hef-
ur dregið úr gosvirkni er líklegt að varmi hrauna og
grunnra innskota sé að mestu uppurinn. Sé þessi til-
gáta rétt er það varmaflæði sem nú mælist jafnt
grunnvarmaflæði hins eiginlega jarðhitasvæðis.
JÖKULL, No. 39, 1989 19