Jökull - 01.12.1992, Blaðsíða 72

ekki til þess að hafa séð sprungur íjöklinum. (Jennings
1952, telur þetta jökulfönn en ekki skriðjökul. Hins
vegar getur eðli þessa „jökuls“ hafa breyst á tímabilinu
1880-1950).
ÞÁTTUR SIGURÐAR GUNNARSSONAR
Rétt er að geta þess, að um miðja 19. öld hafði
séra Sigurður Gunnarsson á Hallormsstað ferðast víða
um Miðhálendið, með Bimi Gunnlaugssyni, hinum
þekkta mælingamanni og stjömumeistara. Höfðu birst
eftir hann greinar í blöðum um þessar ferðir, og fáum
árum áður (1876) hafði hann ritað greinaflokk „Um
öræíi íslands" í Norðanfara, m.a. skemmtilega grein
um víðsýnið á Vatnajökli, þar sem hann persónugerir
jökulinn og kallar „Vatnar“ konung. Hins vegar kemur
hvergi fram, að Sigurður hafi gengið á Snæfell, og er
skýringunakannske að finna í eftirfarandi klausu, sem
tekin er úr Vatnajökulsgrein hans:
„Sá sem er staddur uppi á Vatnajökli, suðvestur af
Kistufelli, beint inn af Trölladyngju, í skínanda sól-
skini og heiðskýru veðri, og er áður kunnugur um
Vestur-, Norður-, og Austurland, hann fær þaðan hið
mesta og skemmtilegasta víðsýni, er nokkursstaðar er
að fá hjer á landi af einni sjónarhæð; og að litast þá
um þaðan, veitir svo stórgjört og tignarlegt víðsýni, að
honum getur eigi liðið það úr minni þaðan í frá.
Tindafell, Tungnafell, Trölladyngja og Dyngju-
fjöll hin fremri, með Dyngjufjalladal, þessi nálægu
fjöll sýnast hjeðan miklu lægri en endranær, eins og
þau auðvirði sig og líti upp af fótskör fjallajötunsins
Vatnars, hvað þá hin fjarlægari.
Herðubreið, fjalladrottning Norðurlandsöræfanna,
líturhátt upp til konungsins, en hann horfir yfir herðar
henni. Honum virðist hann einnig líta ofan yfir Snæ-
fell, inn af Fljótsdal, fjallatröll Austurlandsins. En það
er falskurhugarburður. Er Vatnar líturyfir af jökli sín-
um suðvestur af Kistufelli, þá er hann á affalli sinnar
jökulborgar, en eigi á tindi hennar. Snæfell er varla
lægra en það affall.
Það er fjarlægðin sem vekur hroka í huga karls-
ins, að hann sje hærra settur. En er hann litast um
í fjarlægðinni og sjer þar í blámanum Homstranda-
fjöll, Norðurlands- og Austurlandsfjöll, sem honum
eru fjærst, þá hækkar brún á karli, því þau sýnast hon-
um skríða sem grislingar á 4 fótum og gjóta sjónum
inn til sinnar hátignar. Og þessi hroka tilfinning hans
er ekki tómur hugarburður, af fjarlægð kominn, held-
ur er það sannast mála, að hans borg er miklu hærri.
Hann gýtur nú aðeins hægra auga á Snæfell, og virðir
það fyrir sjer.
Það er eina fjallið norðan megin, sem dregur lítið
eitt úr hroka hans, því það gnæfir svo hátt og stendur á
háum heiðum. Þá gætir hann þess, að fjallhryggur er
inn af því, til hans borgar, svo það er áfast við hana. Þá
hlær hugur karls og segir: Það er þá eitt útvígið minnar
borgar, eitt hið tignarlegasta annað en Öræfajökull, þar
sem Hnappur minn stendur ár og aldir og horfir til skipa
30-40 mílur á haf út, eins og úr einum hæsta vitaturni
í heimi. Og nú verður karlinn kyrr og rór.“
Ætli Sigurður sé hér ekki að lýsa hugsunum sínum
fremur en „Vatnars", og hafi fundist það lítið keppikefli
að ganga á Snæfell, eftir að hafa litast um af svo mik-
ilfenglegum stað.
RANNSÓKN ÞORVALDS THORODDSEN
1894
Réttri öld eftir að Sveinn Pálsson skoðaði Snæ-
fellssvæðið og freistaði uppgöngu á fjallið, kom þar
annar merkur náttúrufræðingur, Þorvaldur Thorodd-
sen. Hann kom sunnan úr Lóni, um Víðidal, þann 17.
ágúst, og tjaldaði fyrstu nóttina á Eyjabökkum. Hélt
síðan yfir Þóriseyjar upp við jökul, og segir þar víða
illfært fyrir hesta og menn, enda voru þá aðeins liðin 4
ár frá því að Eyjabakkajökull (og Brúarjökull) höfðu
sín mestu framhlaup, sem um getur á sögulegum tíma.
Næstu nótt gisti Þorvaldur „við dálítinn læk, sem
rennurniðurúrÞjófahnjúkuminnarlega. Vestasti hluti
jökulsins, fyrir vestan Eyjafell, var alveg genginn fram
af jökulöldum, og var töluverður gangur í honum.
Alltaf heyrðust þaðan skruðningar og dynkir og stór-
hlunkar, þegar við og við var að hrapa úr jökulhömr-
unum, en við þetta bættist sífellt ómandi undiralda af
ótal niðandi lækjum og fossum.“
Morguninn eftir, þann 19. ágúst, viðraði ekki til
fjallgöngu: „ Um morguninn var þoka mikil á Snæ-
felli og norðurfjöllum, útsunnanfar með regnskúrum á
jökli, en norðaustanblástur hið neðra við Þjófahnjúka;
suður um jökul og Þjófahnjúka var allvel bjart.“ Virðist
þetta ekki hafa verið ósvipað og þegar Sveinn ætlaði
70 JÖKULL,No. 42, 1992