Jökull - 01.12.1992, Blaðsíða 11

activity and interaction between acid and basic liq-
uids. The 1875 Askja eruption in Iceland. Nordic
Volcanol. Inst. int. rep. 7903,54 pp.
Sigvaldason, GuðmundurE. 1982. Öskjugosið 1875.
Eldur er í Norðri. Festschrift for S. Þórarinsson,
ed. H. Þórarinsdóttiret al. Sögufélag 1982. 37-49.
(In Icelandic).
Sigvaldason, Guðmundur E., Kristian Annertz and
Magnus Nilsson. 1992. Effect of glacier load-
ing/deloading on volcanism: postglacial volcanic
production rate of the Dyngjufjöll area, central
Iceland. Bull. Volcanol. 54, 385-392.
Sæmundsson, Kristján. 1991. Lavaflows during the
Krafla eruptions. Náttúra Mývatns eds. Amþór
Garðarsson and Ámi Einarsson, Hið íslenska nátt-
úrufræðifélag, Reykjavík, 25-95. (In Icelandic).
Thoroddsen, Þorvaldur. 1905. Earthquakes in Iceland
(Landskjálftar á íslandi). Hið íslenska Bókmennt-
afélag, Copenhagen. (In Icelandic).
Thoroddsen, Þorvaldur. 1925. Die Geschichte der
Islándischen Vulkane. Kgl. Danske Vidensk.
Selsk. Skrifter, Naturvidensk. og Math. Afd., 9,
458 pp.
Thoroddsen, Þorvaldur. 1958. Ferðabók 1, 2nd ed..
Bókaverslun Snæbjarnar Jónssonar, Reykjavík,
391 pp. (In Icelandic).
Tryggvason, Eysteinn. 1984. Widening of the Krafla
fissure swarm during the 1975-1981 volcano-
tectonic episode. Bull. Volcanol. 47, 47-69.
Tryggvason, Eysteinn. 1986. Multiple magma reser-
voirs in a rift zone volcano: Ground deformation
and magma transport during the September 1984
eruption of Krafla, Iceland. J. Volcanol. Geother-
malRes. 28, 1-44.
Watts, W.L. 1875. Description of the eruption in Mý-
vatnsöræfi (Lýsing frá Watts á eldgosinu á Mý-
vatnsöræfum 15. ágúst. Prentuð í enskum blöðum
og oss tilsend af hinum heiðraða höfundi). Þjóð-
ólfur 27, no 28, 112-113, Sept. 30. (In Icelandic).
Þórarinsson, Sigurður. 1963. Askja on fire. (Eldur í
Öskju). Almenna Bókafélagið, 54 pp. (In Ice-
landic).
ÁGRIP
JARÐSKJÁLFTAVIRKNI í TENGSLUM VIÐ ELDS-
UMBROT í ÖSKJU OG SVEINAGJÁ.
Jarðeldar í gosbeltinu norðan Vatnajökuls hafa ver-
ið bundnir við Öskju og Kröflu undanfarin 270 ár. Öll-
um eru í fersku minni umbrot síðustu ára í Kröflu meg-
ineldstöðinni. Þar skiptust á löng tímabil með landrisi
og kvikusöfnun í grunnstætt kvikuhólf undir Leir-
hnúk, innan Kröfluöskjunnar, og stutt umbrotaskeið
þegar kvikan tróð sér út eftir sprungusveim Kröflu-
eldstöðvarinnar, með tilheyrandi jarðskjálftavirkni og
jarðskorpuhreyfingum. Af 20 umbrotahrinum á ár-
unum 1975-1984, enduðu 9 í eldgosi. Sambærilegir
atburðir áttu sér stað í Mývatnseldum 1724-1729, í
Öskju-Sveinagjá 1874-1876 og í Öskju 1921-1933.
Kröfluumbrotin urðu jarðvísindamönnum mjög
lærdómsrík og hafa aukið til muna skilning á innri gerð
og hegðun eldstöðva og á samspili landreks (gliðn-
unar) og eldvirkni í gosbeltum landsins. Niðurstöður
ýmissajarðeðlisfræðilegraogjarðefnafræðilegrarann-
sókna sem gerðar voru í Kröflueldum gera okkur kleift
að endurtúlka eldri umbrotahrinur.
Jarðskjálftamælingar hafa reynst ein öflugasta
tæknin sem við höfum yfir að ráða við eldfjallavökt-
un. Eldri lýsingar og frásagnir af eldsumbrotum og
jarðskjálftavirkni eru ekki síður mikilvægar heimild-
ir um atburðarás í fortíðinni. Tímabært var orðið að
endurskoða heimildir frá eldsumbrotunum í Öskju og
Sveinagjá út frá sjónarhóli jarðskjálftafræðinnar og eru
niðurstöður þeirrar rannsóknar birtar hér.
Engar heimildir eru þekktar um eldgos og jarð-
skjálfta í Öskju fyrr á öldum. Talið er að eldgos í Öskju
hafi legið niðri í rúmlega fjögur hundruð ár (Annertz
og fl., 1985) þar til mikil umbrotahrina gekk yfir á ár-
unum 1874-1876. Vitað er með vissu um 11 eldgos í
sprungusveimnum norður af Öskju (Sveinagjárgosin)
á þessu tímabili og a.m.k. tvö gos í Öskju sjálfri, þar af
stórgos á páskum 1875. Sigdældin sem Öskjuvatn er
í myndaðist í kjölfar þessara eldgosa (Ólafur Jónsson,
1945; Þorvaldur Thoroddsen, 1958; Þorleifur Einars-
son, 1962; Sigurður Þórarinsson, 1963). Sveinagjár-
gosunum fylgdu miklar jarðskorpuhreyfingarmeð til-
heyrandi jarðskjálftavirkni.
Ymislegt bendir til þess að umbrotin hafi byrj-
JÖKULL,No. 42, 1992 9