Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Qupperneq 26

24
Asgrímur Angantýsson
inavísku meginlandsmálunum (sjá t.d. Bentzen o.fl. 2007b). Aftur á móti
er S3-röðin (íb) sjálfgefin í aukasetningum í skandinavísku meginlands-
málunum en lýtur miklum takmörkunum í íslensku (sjá Ásgrím Angan-
týsson 2001 og 2007).2 Rannsóknir hafa sýnt að það er talsverður breyti-
leiki í færeysku hvað þetta varðar (sjá Höskuld Þráinsson o.fl. 2004 og rit
sem þar er vitnað til).
í málum eins og dönsku virðist S2-röð hegða sér á svipaðan hátt og
kjarnafærsla og einskorðast við aukasetningar sem fela í sér meginstað-
hæfingu segðarinnar í heild (sjá t.d. Wiklund o.fl. 2007 og nánari umfjöll-
un hér á eftir). í (2b) er dæmi um kjarnafærslu í skýringarsetningu af því
tagi í færeysku:
(2) Kjarnafærsla
a. Hann helt, at vit hpvdu ikki sæð hasa gentuna fýrr.
b. Hann helt, at hasa gentuna hpvdu vit ikki sæð — fyrr.
(Hann hélt að við hefðum ekki séð þessa stúlku fyrr/að þessa
stúlku hefðum við ekki séð fyrr.)
Kjarnafærsla (2b) er yfirleitt flokkuð undir svokölluð rótarfyrirbæri
(e. rootphenomena) vegna þess að hún er aðallega bundin við aðalsetningar
eða „aðalsetningarlegar“ aukasetningar í málum eins og ensku. Því hefur
verið haldið fram að íslenska leyfi kjarnafærslu í fleiri tegundum auka-
setninga en skandinavísku meginlandsmálin (sjá umræðu hjá Eiríki
Rögnvaldssyni og Höskuldi Þráinssyni 1990, Friðriki Magnússyni 1990,
Iatridou og Kroch 1992 og Vikner 1995) en færeyska hefur ekki verið
rannsökuð mikið að þessu leyti. Til þess að átta sig á að hvaða marki dreif-
ing S2 í færeysku helst í hendur við dreifingu rótarfyrirbæra verður gef-
inn sérstakur gaumur að setningum á borð við fyb) hér á eftir.
Þriðja og síðasta setningagerðin sem hugað verður að í færeysku eru
leppsetningar með áhrifssögnum:
(3) Leppsetningar með áhrifssögnum
a. Onkur útlendingur keypti húsini hjá Mariu.
b. Tað keypti onkur útlendingur húsini hjá Mariu.
(Einhver útlendingur keypti/Það keypti einhver útlendingur húsið
hennar Maríu.)
Setningar á borð við (3b) eru oft taldar einkenni á málum sem hafa „auka-
pláss" fyrir frumlög (sbr. Chomsky 1995:341-394). Þessi formgerð kemur
2 Hér merkir S2 og S3 einfaldlega að sögnin standi í öðru eða þriðja sæti, burtséð frá
hugmyndum um hvort hún færist í beygingarlið (BL) eða tengilið (TL).