Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Blaðsíða 59

Höskuldur Þráinsson, Ásta Svavarsdóttir,
Eiríkur Rögnvaldsson, Jóhannes Gísli Jónsson,
SlGRÍBUR S IG U RJ ÓNSDÓTTIR, ÞÓRUNN BlÖNDAL
Hvert stefnir í íslenskri setningagerð?
Um samtímalegar kannanir og málbreytingar
1. Inngangur
Markmið þessarar greinar1 er tvenns konar:
(l) a. Að gefa yfirlit yfir nokkur tilbrigði í íslenskri setningagerð og skoða
hvort dreifing afbrigðanna getur gefið okkur vísbendingar um það
hvert þróunin stefnir.
b. Að nota þann efnivið sem safnað hefur verið um þessi atriði í nýlegu
rannsóknarverkefni til þess að fjalla á almennan hátt um það að
hvaða marki er hægt að nota gögn úr samtímalegum könnunum til
þess að átta sig á málbreytingum og eðli þeirra.
Fyrra markmiðið má kalla lýsandi því þar er einkum verið að lýsa niður-
stöðum úr tiltekinni rannsókn. Hið síðara er fræðilegt í þeim skilningi að
þar verður velt upp spurningum um málbreytingar og rannsóknarað-
ferðir. Um leið verða ýmis fræðileg hugtök kynnt til sögunnar og útskýrð
eftir því sem ástæða þykir til.
Til þess að ná þessum markmiðum er nauðsynlegt að fjalla um nokkuð
mörg afbrigði og bera útbreiðslu þeirra saman. Af því leiðir m.a. að hér er
hvorki rúm til fjalla nákvæmlega um setningafræðilega gerð afbrigðanna
né freista þess að skýra hvernig þau eru til komin í upphafi. Þess vegna er
ekki heldur vísað nákvæmlega í skrif fræðimanna um þau setningafræði-
legu atriði sem rædd eru í greininni heldur yfirleitt látið nægja að vísa í
handbækur eða yfirlitsrit, en þaðan geta áhugasamir oftast rakið sig áfram.
Loks er yfirleitt ekki fjallað um hliðstæð fýrirbæri í nágrannamálunum
eða öðrum málum, enda skipta slík atriði ekki meginmáli fyrir markmið
greinarinnar. En til þess að lesendur átti sig betur á markmiðunum er
1 Greinin hefur notið góðs af ítarlegum og vönduðum athugasemdum Haraldar
Bernharðssonar ritstjóra og tveggja ónafngreindra ritrýna. Höfundar þakka ábendingarnar
og biðjast um leið velvirðingar á því að hafa ekki tekið þær allar til greina skilyrðislaust.
íslenskl máljs (2013), 57—127. © 2013 Islenska málfraðifélagið, ReykjavíL