Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Qupperneq 131

MARGRÉT LÁRA HÖSKULDSDÓTTIR
Breytingar á norðlenskum framburði
1940—2011 og áhrif búferlaflutninga
i. Inngangur
Eitt af því sem málfræðingar velta mikið fyrir sér er hvernig tungumál
breytast.1 Breytast þau vegna þess að nýjar kynslóðir tileinka sér nýjar
málvenjur? Breytum við máli okkar eftir því sem við eldumst? Eða eru
breytingarnar kannski blanda af þessu tvennu? I þessari grein verður
skoðað hvernig mál einstaklinga breytist og hvort búferlaflutningar hafi
áhrif á það. Sagt verður frá rannsókn á breytingum á nokkrum framburðar-
einkennum 77 einstaklinga á 70 ára tímabili. Björn Guðfinnsson prófaði
þá fýrst á Norðausturlandi um 1940 í viðamikilli rannsókn sinni á fram-
burðarmállýskum. Þeir voru þá um 12 ára gamlir (Kristján Arnason og
Höskuldur Þráinsson 2003:156—157). Sumarið 2010 og 2011 var svo rætt
við þessa sömu einstaklinga aftur, á meðal annarra, þegar þeir voru komnir
um áttrætt, í eins konar framhaldsrannsókn af rannsókn Björns, en hún
heitir Málbreytingar í rauntíma í íslensku hljódkerfi ogsetningagerd (RAUN).
Þessir einstaklingar skiptast í tvo hópa. 36 þeirra höfðu flust til
Reykjavíkur en 41 bjó enn á heimaslóðum á Norðausturlandi og hafði
aldrei flust burt. Þau framburðareinkenni sem voru skoðuð eru oftast
kennd við norðlensku. Þau eru harðmali, raddaður framburður og bð/gð-
framburður (sjá nánari lýsingu á framburðareinkennum hjá t.d. Kristjáni
Arnasyni 2005:368—379). Meginmarkmið rannsóknarinnar var að kanna
hvort og þá hvernig norðlensku einkennin breyttust hjá þessum einstak-
lingum og hvort búseta þeirra hafði áhrif á breytingarnar.
Meginniðurstöður rannsóknarinnar eru þær að öll mállýskueinkennin
sem voru skoðuð höfðu látið undan síga og búseta málnotenda hafði áhrif
1 Eg þakka yfirlesurunum tveimur og Haraldi Bernharðssyni ritstjóra mjög gagnlegar
athugasemdir. Einnig vil ég þakka samstarfsmönnum mínum í RAUN-verkefninu fyrir
samvinnuna, sérstaklega Katrínu Maríu Víðisdóttur og Gísla Valgeirssyni. Sigríður Sigur-
jónsdóttir var leiðbeinandi minn þegar ég skrifaði BA-ritgerðina sem þessi grein er unnin
upp úr og ég þakka henni fyrir hjálpina. Margrét Guðmundsdóttir fær þakkir fyrir aðstoð
við úrvinnslu gagna frá Birni Guðfinnssyni, Höskuldur Þráinsson fyrir aðstoð við tölvu-
vinnslu og ýmislegt fleira — og svo auðvitað allir þátttakendurnir í rannsókninni.
Islenskt mál35 (2013), 129-152. © 2013 íslenska málfraðifélagið, Reykjavik.