Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2013, Page 149

147
Breytingará norðlenskum framburði 1940—2011
Á myndinni má sjá tvenns konar súlur. Dökku súlurnar eru fyrir stað-
föstu BG-mennina og þær ljósu fyrir þá brottfluttu. Fyrir hvert mállýsku-
einkenni eru tvær súlur og sýnir önnur niðurstöður frá BG og hin niður-
stöður úr RAUN. Lóðrétti ásinn — og þar með hæð súlnanna — sýnir
meðaleinkunnir en eins og komið hefur fram áður ná þær frá 1 upp í 2 (1
fyrir engin merki um viðkomandi mállýskueinkenni og 2 fyrir hreinan
mállýskuframburð).
Mynd9 gefur kost á ýmiss konar samanburði. I fyrsta lagi má bera súl-
urnar sem eru merktar BG saman við þær súlur sem eru merktar RAUN
fyrir sama framburðareinkenni. Sá samanburður sýnir breytinguna frá
1940 til 2011. I öðru lagi er hægt að bera saman dökku og ljósu súlurnar í
hverju súlnapari. Sá samanburður sýnir muninn á staðföstum og brott-
fluttum (líka á tíma BG áður en fólkið flutti). Loks má bera saman súl-
urnar fyrir framburðareinkennin sem hér eru til skoðunar, þ.e. harðmæli,
raddaðan framburð og éd/gd-framburð.
Ef við lítum fyrst á súlurnar fyrir harðmælið á mynd 9 má í fyrsta lagi
sjá að þær lækka ekki mikið frá tíma BG til RAUN. Ef við berum harð-
mælissúlurnar saman við aðrar súlur á myndinni sést líka að harðmælið
hefur haldið sér einna best. Með því að bera saman dökku og ljósu súl-
urnar fyrir harðmælið í RAUN má sjá að hinir staðföstu hafa haldið því
betur en þeir brottfluttu (dökka súlan er hærri).
Raddaði framburðurinn án It hefur minnkað mun meira en harðmælið
frá tíma BG, þ.e. það er meiri munur á BG-súlununum og RAUN-súlun-
um fyrir raddaða framburðinn (án It). Þessi framburður hefur minnkað
verulega bæði hjá brottfluttum og staðföstum. Raddaði /t-framburðurinn
var lítill til að byrja með hjá báðum hópum og hefur minnkað töluvert hjá
báðum, sérstaklega þeim brottfluttu.
Mállýskueinkennið sem er á hvað mestu undanhaldi er bð/gð-fram-
burðurinn. Hann var frekar óalgengur hjá BG en hann hefur minnkað
verulega samkvæmt RAUN. Hann mælist varla lengur hjá brottfluttum.
Eins og kom fram í kafla 3.2.3 þá er meðaleinkunnin hjá þeim 1,03 og 1,17
hjá staðföstum.
í heild sýnir því mynd 9 að öll mállýskueinkennin eru að einhverju
leyti á undanhaldi, en mismiklu. En hún sýnir líka eitt sem er mjög
athyglisvert: Þegar BG gerði sína rannsókn um 1940 — þegar þátttakend-
urnir voru um 12 ára gamlir og bjuggu allir á Norðurlandi — þá var strax
munur á hópunum, þ.e. þeim sem seinna fluttust brott og þeim sem urðu
eftir. Mállýskueinkennin hjá þeim sem fluttust brott voru í öllum tilvik-
um aðeins sjaldgæfari heldur en hjá þeim sem urðu eftir, löngu áður en