Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2009, Blaðsíða 46

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 85. árg. 200942
Meðferðarheldni og hegðun
sykursjúkra rannsökuð
Það hefur jafnan verið álitið
vandamál þegar sjúklingar fylgja ekki
meðferðarfyrirmælum við sjúkdómum
sínum. Þrátt fyrir ýtarlegar rannsóknir
áratugum saman fer meðferðarheldni lítt
batnandi. Athygli hefur verið vakin á að
sjónarhorn sjúklinga koma sjaldan fram
í þeim rannsóknum. Brynja Ingadóttir,
deildarstjóri á skurðsviði Landspítala,
sagði frá rannsókn sinni þar sem leitað
var eftir sjónarhorni sykursýkissjúklinga
og reynslu þeirra af því að fylgja eða
fylgja ekki meðferðarfyrirmælum. Hvað
gerist í samskiptum þeirra við heil­
brigðisstarfsfólk þegar meðferð er ekki
fylgt? Aðferðafræðin, sem hún notaði,
var túlkandi fyrirbærafræði og talaði hún
við 11 einstaklinga.
Viðmælendur lýsa reynslu sinni sem
stöðugum erfiðleikum, svo og sam­
ræðum og samningum við sjálfa sig
í þeirri viðleitni að finna viðunandi
jafnvægi á milli meðferðar og líkamlegrar
og sálfélagslegrar vellíðanar. Ótti og
langanir einkenna reynsluna og tímabil
ábyrgðarkenndar og sjálfsblekkingar
skiptast gjarnan á. Viðmælendur greindu
frá mikilvægi þess að borin væri virðing
fyrir sjálfræði einstaklingsins. Fram kom
að heilbrigðisstarfsfólk beitir mismunandi
samskiptaformum sem ýmist hvetja
til eða draga úr með ferðarheldni.
Meðferðarheldni er flókið og margþætt
fyrirbrigði og felur í sér samskipti tveggja
aðila, sjúklings og heilbrigðisstarfsfólks.
Það er siðfræðilegt í eðli sínu því togstreita
skapast gjarnan á milli þeirra höfuðreglna
er leiðbeina heilbrigðisstarfsfólki,
sjálfræðisreglunni og velgjörðareglunni.
Stuðningur í formi samræðna, sem
byggðar eru á virðingu og trausti, getur
auðveldað sykur sýkissjúklingum það
lífsverkefni sem blóðsykurstjórnun er.
Sykursýki var einnig efni erindar Árúnar
K. Sigurðardóttur. Að hennar sögn
mæla alþjóðlegar klínískar leiðbeiningar
með því að fólk með sykursýki sé virkir
þátttakendur í kennslunni og að hún
skuli vera byggð á hugmyndafræði
sjálfseflingar. Í þessari hugmyndafræði
er lögð áhersla á að markmið kennslu
og meðferðar sé að hvetja til upplýstrar
ákvarðanatöku þar sem fólkið með
sykursýkina beri ábyrgð á og stjórni
meðferð sinni í samvinnu við fagfólk.
Kvarðar til að greina þekkingu, sjálfs­
umönnun, eflingu, vellíðan og streitu
meðal fólks með sykursýki voru þýddir yfir
á íslensku eftir alþjóðlegum viðmiðum um
þýðingar mælitækja. Þeir voru prófaðir
í þverskurðarkönnun og notaðir í með­
ferðar rannsókn þar sem niðurstaðan var
að sumir kvarðarnir hefðu notagildi í
klínískri vinnu með fólki með sykursýki.
Í erindinu lagði Árún til að notaðir yrðu
tilteknir kvarðar til að auðvelda markvissa
meðferð sem veitt er eftir hugmyndafræði
sjálfseflingar. Meðferðin er síðan byggð á
svörum kvarðanna og markmiðum sem
fólk setur sér.
Reynsla af endurhæfingu
Jónína Sigurgeirsdóttir er hjúkrunarfram­
kvæmdastjóri Reykjalundar og sér­
fræðingur í endurhæfingarhjúkrun. Erindi
hennar fjallaði um rannsókn hennar á
grundvallarþáttum í reynslu sjúklinga af
endurhæfingu. Tilgangur rannsóknarinnar
var að fá innsýn í reynslu af endurhæfingu
frá sjónarhóli sjúklinga og bæta við
þekkingargrunn sem fyrir var um þarfir
sjúklinga í endurhæfingu.
Jónína tók viðtöl við sjö karla og
fimm konur með reynslu af endur­
hæfingarmeðferð í Hveragerði, á Grens­
ási eða á Reykjalundi. Sex hafði verið
vísað í endurhæfingu vegna bráðs
heilsuvanda en sex vegna langvinnra
vandamála. Alls voru sextán djúpviðtöl
greind í þemu og túlkuð.
Jónína sagði í erindi sínu að þátttakendur
teldu getu sína til að takast á við áhrif
sjúkdóma tengjast eigin persónuleika og
fyrri reynslu. Þeir gátu lent í ákveðnum
tilvistarvanda þegar þeir þurftu að
aðlagast nýrri sjálfsmynd eftir sjúkdóm
eða slys en vildu samtímis halda í sitt
gamla hlutverk sem einstaklingar og
fjölskyldumanneskjur. Þátttakendum
fannst einstaklingshæfða umönnunin og
um hyggjusamt meðferðarsamband vera
nauðsynlegt ásamt andlegum stuðningi
fjölskyldu, jafningja og starfsfólks.
Að sögn Jónínu leiða niðurstöðurnar
ekki til alhæfinga þar sem reynsla hvers
þátttakanda er einstök. Þær benda þó til
að það, hversu vel hjúkrunarfræðingum
og öðru fagfólki tekst að koma til móts
við þarfir þeirra, geti hjálpað sjúklingum
að ná árangri í endurhæfingu.
Þátttakendur í kynningunni sýndu
rannsókninni áhuga og spurðu um
aðferðafræðina, val á úrtaki, vísbendingar
um tilvistarvanda og fleira.
Unglingar með astma og tengsl
barna við skóla
Erla Kolbrún Svavarsdóttir var með tvö
erindi á ráðstefnunni og var þar fyrir utan
meðhöfundur að tveim öðrum erindum.
Fyrsta erindið fjallaði um menningarmun
milli íslenskra og bandaríska foreldra
unglinga með astma. Í ljós kom að
íslenskir foreldrar voru yfirleitt ánægðari
með lífið en bandarískir foreldrar.
Sjúkdómur barna þeirra virðist ekki hafa
eins mikið áhrif á daglegt líf eins og
hjá bandarískum foreldrum. Erla Kolbrún
ályktaði að þetta kynni að tengjast
mismunandi heilbrigðiskerfi í þessum
löndum.
Í seinna erindinu sagði Erla Kolbrún frá
rannsókn um tengsl barna við skólann
sinn. Rannsakaðir voru tveir hópar, annars
vegar frísk börn og hins vegar börn með
langvinna sjúkdóma. Stúlkur reyndust
tengjast skólanum betur en drengir og
höfðu almennt jákvæðara viðmót. Börn
með langvinna líkamlega sjúkdóma
tengdust aftur á móti skólanum talsvert
minna en frísk börn. Þá höfðu börn
með geðsjúkdóm eða námsörðugleika
enn lakari tengsl við skólann og talsvert
neikvæðara viðmót gagnvart honum.
Einnig var rannsakað hvernig kennarar
skynjuðu félagslega færni barnanna. Í
ljós kom að skynjun þeirra hafði mikið
forspárgildi fyrir viðhorf og tengsl
barnanna.
Erla Kolbrún ályktaði að hér væri mikið
verk að vinna fyrir skólahjúkrunarfræðinga
og aðra í skólunum. Styrkja þarf tengsl
þessara barna við skólann og koma í veg
fyrir neikvætt viðmót.