Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2009, Blaðsíða 55

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 85. árg. 2009 51
Ritrýnd fræðigrein
bjartsýnir á lífið og tilveruna, takast á við umskipti á jákvæðan
hátt og breyta venjum sínum í samræmi við breyttar aðstæður.
Þau umskipti, sem virtust hafa mest áhrif á þátttakendur,
voru starfslok og missir ástvina. Karl lýsti reynslu sinni af
starfslokum á eftirfarandi hátt: „... í fyrsta lagi leiðindi og svo
hitt það að manni finnst maður ekkert geta gert ...“ Starfslok
höfðu þó líka jákvæða hlið því með auknum tíma sköpuðust
oft ný tækifæri.
Þátttakendur litu á það sem „eðlilegan“ hlut að missa ástvini,
það var erfitt en því var tekið með æðruleysi eins og kom fram
hjá Freyju: „... það hefur ekkert skeð svoleiðis voðalegt í mínu
lífi nema það sem kemur fyrir alla að missa vini sína og ættingja
og ástvini ...“ Allir gerðu sér grein fyrir því að sá tími, sem eftir
væri, styttist og fannst mikilvægt að nýta hann sem best. Trúin
hafði áhrif á lífsgleði og veitti styrk og æðruleysi til að taka því
sem að höndum bæri, því að trúa á almættið það „... gerir
mann svo hughraustan og æðrulausan ...“ (Hugrún).
Viðhalda eigin færni, andlegri og líkamlegri
Þátttakendur lögðu áherslu á að viðhalda þyrfti eigin færni, jafnt
andlegri sem líkamlegri. Það var forsenda þess að þeir gætu
séð um sig sjálfir. Þeir fundu sín eigin ráð til að skerpa hugann
og minnið en í því fólst meðal annars að viðhalda þeirri færni
sem þeir höfðu, fylgjast með því sem var að gerast, lesa bækur
og fara út á meðal fólks.
Allir lýstu því hversu góð áhrif hreyfing hafði á líkama og sál eða
eins og Hreinn sagði: „... hún hefur óskaplega góð áhrif bæði
á líkamann og sálina líka ...“ Því var lýst hvernig hreyfing hafði
liðkandi áhrif, bætti jafnvægi og var endurnærandi. Útivera hafði
almennt góð áhrif á þátttakendur sem tóku hreyfingu utandyra
fram yfir hreyfingu inni ef veður og færð leyfðu. Flestir stunduðu
gönguferðir og sumir fundu mun á líðan ef þeir slepptu úr degi,
eins og fram kom hjá Guðríði: „... ef ég fer ekki einn eða tvo
daga þá líður mér ekki vel ...“ Það var fleira sem fékkst með
gönguferðum: „... maður er ekki bara að ganga og hreyfa sig,
maður er líka að upplifa ýmislegt ...,“ sagði Freyja. Því var lýst
hvernig gróður, umhverfi og dýralíf hafði áhrif á andlega líðan.
Haust og vetur höfðu þó áhrif á hreyfingu margra. Margir fundu
sér þá aðrar leiðir til hreyfingar því allir þekktu gildi þess að
hreyfa sig. Ýmislegt gat þó orðið til þess að letja þátttakendur
í þeim efnum, til dæmis ef langt þurfti að fara til að sækja
líkamsþjálfun og fyrir suma þurfti hreyfingin að hafa tilgang og
betra að hafa félagsskap. Fram kom að mataræði hafði áhrif á
heilbrigði og vellíðan og var gjarnan farið eftir ráðleggingum þar
að lútandi en einnig eftir eigin reynslu af því hvað hentaði.
Vera virk(ur) í samfélaginu
Þátttakendum var mikilvægt að vera virkir í samfélaginu og
sækja sér félagsskap við hæfi. Fjölskyldan var mjög mikilvæg
en einnig félagsskapur utan hennar, því eins og Ármann komst
að orði: „... án félagsskapar er ekkert sem dregur mann áfram
...“ Þeir álitu einangrun skaðlega og Sólbjört lýsti því svo: „...
einvera er sálardrepandi ...“ Hins vegar þótti mikilvægt að
geta verið út af fyrir sig þegar hentaði. Allir voru sammála um
nauðsyn þess að hafa eitthvað fyrir stafni og hafa hlutverk í
lífinu því eins og Ármann sagði: „... ef ég væri ekki með neitt
hlutverk, ég lægi bara upp í loftið ...“ Víkingur talaði um að
vinnan hefði áhrif á færni, „... það er hreyfingin og annað sem
því tilheyrir ...“ Á hinn bóginn kom fram að enginn mætti ætla
sér um of og gæta þyrfti þess að halda jafnvægi í starfi og
hvíld. Þá töldu þátttakendur mikilvægt að láta aldurinn ekki
hafa of mikil áhrif á sig heldur viðhalda sínum venjum eins og
hægt væri og halda reisn sinni. Hjá konunum hafði það áhrif
á sjálfsvirðinguna að líta vel út og mikilvægt að láta aldurinn
ekki hafa áhrif á það. Hjá einum þátttakenda kom fram að útlit
og klæðnaður skipti jafnvel meira máli eftir því sem líkamlegri
heilsu hrakaði.
Endurskilgreining og mat á eigin heilsu
Þátttakendur lýstu því hvernig þeir endurskilgreindu og mátu
heilsu sína þegar aðstæður breyttust. Þeir byggðu þetta
mat sitt á mörgum þáttum sem tengdust reynslu þeirra og
gildismati ásamt ytri þáttum. Þannig hafði hver þáttur, sem
einstaklingurinn byggði mat sitt á, ýmist jákvæð eða neikvæð
áhrif á það hvort hann taldi sig við góða heilsu. Áherslurnar og
vægi einstakra þátta var misjafnt milli einstaklinga. Í töflu 3 má
sjá fimm meginþætti sem höfðu áhrif á mat einstaklingsins á
eigin heilsu og við hvern þessara þátta er eins konar kvarði.
Tafla 2. Þættir sem hafa áhrif á eflingu og viðhald heilsu aldraðra.
Taka ábyrgð á eigin heilsu Finna tilgang og gleði í
lífinu
Viðhalda eigin færni,
andlegri og líkamlegri
Vera virk(ur) í samfélaginu
Átta sig á að mikilvægi
heilsunnar eykst með
aldrinum
Vera jákvæð(ur) og horfa á
björtu hliðarnar
Finna leiðir til að skerpa
hugann
Sækja sér félags kap sem
hentar og varast einangrun
Átta sig á mikilvægi eigin vilja
og að setja sér markmið
Takast á við breyttar
aðstæður og læra af
reynslunni
Nýta sér jákvæð áhrif
hreyfingar, útiveru og
umhverfis á líkama og sál
Finna jafnvægi milli starfs og
hvíldar
Leita sér aðstoðar og
upplýsinga en taka eigin
ákvarðanir
Átta sig á tengslum trúar og
lífsgleði
Nýta sér jákvæð áhrif holls
mataræðis á heilbrigði og
vellíðan
Hafa hlutverk, gera gagn og
halda reisn sinni