Morgunblaðið - 12.08.2015, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. ÁGÚST 2015
Næði Misjafnt er hversu fólk er kröfuhart þegar það þarf næði, til dæmis til að lesa. Þessi unga manneskja tyllti sér niður á Laugaveginum þar sem mikill erill er og lét ekkert trufla sig.
Styrmir Kári
Ekki skal dregið í
efa að tilgangur Evr-
ópusambandsins og
Bandaríkjanna með
viðskiptaþvingunum
gagnvart Rússlandi sé
göfugur. Innlimun
Krímskaga er brot á
alþjóðlegum lögum og
stöðugt ofbeldi Rúss-
lands gagnvart Úkra-
ínu einnig. Íslensk
stjórnvöld tóku
ákvörðun um að taka höndum sam-
an við helstu vinaþjóðir til að sýna í
verki andúð sína á stefnu og fram-
komu rússneskra stjórnvalda gagn-
vart frjálsri nágrannaþjóð.
Vandinn er hins vegar sá að við-
skiptaþvinganir gagnvart Rússlandi
hafa a.m.k. fram til þessa ekki skil-
að þeim árangri sem að var stefnt.
Lítil sannfæring er að baki aðgerð-
unum. Stórþjóðirnar hafa komið
málum þannig fyrir að þeirra eigin
efnahagslegi skaði verði lágmark-
aður. Fyrir bandarískt efnahagslíf
skipta þvinganirnar litlu. Þjóðverjar
halda áfram að eiga mikilvæg við-
skipti við Rússland til að tryggja
gas og olíu og Frakkar halda sínu
striki.
Það eru því fremur smáþjóðirnar
í Evrópu sem verða að axla byrð-
arnar, þar á meðal við Íslendingar.
Þegar færð eru rök fyrir því að Ís-
land hafi skyldum að gegna og eigi
að fylgja bandalagsþjóðum í aðgerð-
um gagnvart Rússlandi er vert að
hafa þessa staðreynd í huga.
Bandaríkin og áhrifamestu þjóðir
Evrópu hönnuðu við-
skiptaþvinganirnar út
frá eigin hagsmunum
en ekki hagsmunum
Íslands, Noregs eða
annarra þjóða. Ekki
verður séð að Ísland
hafi átt nokkurn þátt í
að móta eða haft
minnstu áhrif á stefn-
una sem rekin hefur
verið gagnvart Rúss-
landi.
Líklega skiptir
áhrifaleysi Íslendinga
(eða ósjálfstæði við
mörkun utanríkisstefnu) ekki mestu
að þessu sinni. Miklu mikilvægari
er spurningin: Munu viðskipta-
þvinganir skila tilætluðum árangri?
Ef litið er til reynslu Vesturlanda
er svarið nokkuð einfalt: Það eru
meiri líkur en minni á því að við-
skiptaþvinganir skili ekki tilætl-
uðum árangri og skaði fremur þá
sem síst skyldi.
Hvað þarf?
Þegar ríki ákveður að beita annað
viðskiptaþvingunum verður a.m.k.
tvennt að vera skýrt:
Annars vegar af hverju þving-
unum er beitt og hins vegar hvað
stjórnvöld viðkomandi ríkis þurfa
að gera til að aðgerðum verði hætt
og viðskipti færð í eðlilegt horf.
Mér er ekki ljóst hvaða skilyrði
íslensk stjórnvöld, utanrík-
isráðherra og utanríkismálanefnd,
vilja að rússnesk stjórnvöld uppfylli
til að látið verði af viðskiptaþving-
unum.
Ef skilyrðið er að horfið verði frá
innlimun Krímskaga virðist augljóst
að viðskiptaþvinganir verða við lýði
um ókomna tíð.
Það er nauðsynlegt að utanríkis-
ráðherra upplýsi hvaða skilyrði
hann hefur sett og hvernig hann
hefur kynnt rússneskum stjórnvöld-
um þau.
Tvískinnungur
Trúverðugleiki í samskiptum við
aðrar þjóðir verður seint ofmetinn.
Samkvæmni og trúverðugleiki eru
tvíburasystur. Þannig þarf mæli-
stikan alltaf að vera sú sama, óháð
viðskiptalegum, pólitískum eða
hernaðarlegum hagsmunum.
Reyndin er hins vegar sú að Ís-
land, líkt og önnur Vesturlönd, nota
mismunandi mælistikur og stundum
alls enga. Afstaðan til Kína til ágætt
dæmi.
Harðstjórn kínverskra kommún-
ista undir forystu Maó innlimaði
Tíbet formlega árið 1950 og sveik
gerða samninga. Allar götur síðan
hafa íbúar verið beittir harðræði og
sætt ofsóknum. Í ómennskum að-
gerðum kommúnista í efnahags-
málum, „Stóra stökkinu“ (e. Great
Leap Forward) 1958 til 1961, er tal-
ið að allt að ein milljón Tíbeta hafi
látið lífið. Í menningarbyltingunni
1966 til 1976 voru um sex þúsund
munkaklaustur í Tíbet eyðilögð og
þúsundir hnepptir í fangelsi.
Tíbet er enn undir járnhæl kín-
verska kommúnistaflokksins. Jafn-
vel mætir leiðtogar frjálsra þjóða
þora ekki að eiga fund með Dalai
Lama, trúarleiðtoga Tíbeta, af ótta
við stjórnvöld í Peking. Þar ráða
efnahagslegir hagsmunir ferðinni.
Hvað gerum við Íslendingar: Jú,
við gerum fríverslunarsamning við
Kína og fögnum. Íslenskir stjórn-
málamenn segjast síðan ætla að
færa málefni Tíbet og brot á al-
mennum mannréttindum í Kína í tal
við kínverska ráðamenn. Eitt er
víst: Allt tal um frelsi Tíbet eða
mannréttindabrot í Kína hefur verið
sett fram af mikilli hófsemd og virð-
ingu – líklegast í framhjáhlaupi í
huggulegri móttöku og kokkt-
eilboði.
Frelsið: Beittasta vopnið
Ég hef alla tíð verið andvígur við-
skiptaþvingunum nema í ákveðnum
undantekningum. Frjáls viðskipti
og opin samskipti við þjóðir eru
áhrifaríkasta leiðin til að hafa já-
kvæð áhrif og tryggja framþróun
almennra mannréttinda og frelsis.
Og ég verð að játa að ég hef aldrei
skilið af hverju leiðtogar lýðræð-
isríkja beita ekki beittasta vopni
sínu í baráttunni fyrir frelsi og
mannréttindum; frelsinu sjálfu.
Ef Bandaríkin vilja raunverulega
styrkja Úkraínu væri það best gert
með því að hefja fríverslun milli
landanna, fella niður alla tolla og
aðrar hindranir á viðskiptum, að
ekki sé talað um að aflétta kvöðum
á útflutningi á gasi frá Bandaríkj-
unum. Um leið gætu bandarísk
stjórnvöld hvatt til umfangsmikilla
fjárfestinga í úkraínsku atvinnulífi.
Evrópusambandið gæti gripið til
svipaðra aðgerða sem styrktu efna-
hag og þar með pólitíska stöðu
Úkraínu gagnvart yfirgangssömum
nágranna. Ísland og Noregur gætu
haft forgöngu um að bjóða Úkraínu
aðild að Evrópska efnahagssvæðinu
til styrkja efnahagsleg og pólitísk
tengsl við Vesturlönd.
Þannig hafa Vesturlönd það í
höndum sér að tryggja efnahags-
legan uppgang í Úkraínu á sama
tíma og Rússland berst við erfið-
leika. Fátt dregur meira úr trausti
og trú almennings í Rússlandi á
stjórnvöldum í Kreml.
Þess í stað hafa viðskipta-
þvinganir gefið Pútín og valdaklíku
hans pólitískt skjól.
Áður en gripið var til þvingana
glímdi Rússland við alvarleg vanda-
mál vegna lækkandi olíuverðs, spill-
ingar og óstjórnar í efnahags-
málum. En almenningur kennir
ekki Pútín um almenna óáran;
hækkandi verðbólgu, hrun rúbl-
unnar, verri lífskjör og staðnað
efnahagslíf. Vesturlönd eru talin
eiga sökina. Þannig hefur Pútín náð
að styrkja enn frekar stöðu sína
innanlands og um leið dregið mátt
úr pólitískum andstæðingum sínum.
Varla var það ætlun íslenskra
stjórnvalda þegar tekin var ákvörð-
un um að fylgja Evrópusambandinu
og Bandaríkjunum að málum og
tefla tugmilljarða hagsmunum í tví-
sýnu?
Eftir Óla Björn
Kárason »Ég hef aldrei skilið
af hverju leiðtogar
lýðræðisríkja beita ekki
beittasta vopni sínu í
baráttunni fyrir frelsi
og mannréttindum;
frelsinu sjálfu.
Óli Björn
Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Hverjum er verið að þjóna?