Þjóðmál - 01.12.2006, Blaðsíða 34
32 Þjóðmál VETUR 2006
ekki. árennilegt. að. rífa.kjaft ..Ég. fór.undan.
í. flæmingi,. sló. úr. og. í .. Loks. féllst. ég. á. að.
hitta. manninn. viku. seinna. á. gangstéttinni.
hand-an. við. sömu. brautarstöð. í. Austur-
Berlín ..Þetta.var.allt.sett.upp.einsog.í.njósna-
kvikmynd .. Eftir. það. spurði. ég. um. frænku.
mína .. Þá. sagði. manngrjónið. að. hún. hefði.
sjálfsagt.bara.hitt.einhvern.strák.—.og.fór.út ..
Þegar.ég.svo.kom.aftur.heim.á.Kaiserdamm.
seinna.um.daginn.var.hún.líka.komin,.hafði.
bara.gist.hjá.vinkonum.sínum .
Nú. var. spurningin. sú. hvort. ég. átti. að.
standa. við. það. að. hitta. ólukku. manninn.
aftur .. Ég. átti. eftir. að. vera. amk .. 1–2. ár. í.
Vestur-Berlín,. og. mundi. sjálfsagt. oft. vilja.
skreppa.austur.yfir ..Mig.grunaði.að.ég.kynni.
seinna.meir.að.lenda.í.veseni.á.landamærum.
ef.ég.sviki.þetta.þvingaða.samkomulag ..Ég.
fór. því. á. tilsettum. tíma. og. samtalið. var. í.
stórum.dráttum.á. sömu. lund.og.áður ..Ég.
sagðist. ekki. sjá. neina. ástæðu. fyrir. mig. að.
sinna.þessu ..Þvert.á.móti.gæti.það.skaðað.
bæði. mig. sjálfan. og. marga. aðra .. Ég. skal.
viðurkenna. að. ég. taldi. ekki. hyggilegt. að.
segja. manninum. beinlínis. að. éta. skít .. Ég.
get.ekki.heldur.neitað.því.að.ég.var.svolítið.
forvitinn. að. heyra. til. hvers. þeir. ætluðust.
eiginlega. af. mér. og. hvernig. þeir. hugsuðu.
sér. að. það. yrði. framkvæmt .. Allt. endaði. á.
því. að. ég. kvaðst. skyldu. hugsa. málið .. En.
eftir.þetta. var. ég. látinn. í. friði. eða. eins.og.
segir. í. lokaskýrslu.þessa.manns.ári. seinna:.
„Ekkert.varð.úr.neinni.samvinnu .“
Eitt. spaugilegt. atriði. kom. fyrir. í. þessu.
samtali .. Maðurinn. ítrekaði. að. þeir. hefðu.
hug. á. stúdentablöðum. fyrir. vestan .. Ég.
sagði. hið. sama. og. áður. að. hver. sem. væri.
gæti.hirt.þau ..Hann. sagði. að.gott.væri. að.
hafa. vissan. mann. til. að. sjá. um. þetta .. Ég.
minnti. hann. á. að. Flokkurinn. SED. hefði.
löglega.flokksdeild.í.Vestur-Berlín ..Afhverju.
létu.þeir.ekki.mann.frá.þeim.annast.svona.
handavinnu?. Þá. sagði. hann:. „Við. viljum.
vera.óháðir.öllum.flokkum!“
Athyglisvert.finnst.mér.að.í.þeim.gögnum,.
sem. ég. eftir. beiðni. fékk. send. frá. Berlín. í.
janúar.2001,.er.ekkert.minnst.á.„fundinn“.
á. landamærastöðinni,.sem.þó.var.forsenda.
þess.að.ég.yfirleitt.átti.tal.við.þennan.mann.
frá.Öryggisþjónustunni ..Sumt.í.skýrslu.hans.
er.þó.greinilega.runnið.frá.því.samtali .
Hvað.er.sannleikur?
Þetta. er. nánast. heimspekileg. spurning ..Ljóst.er.og.nánast.eðlilegt.að.leyniþjón-
ustumaðurinn.vildi.í.fyrstu.skýrslu.gefa.yfir-
boðurum.sínum.í.skyn.að.hann.væri.á.góðri.
leið.með.að.næla.í.nýjan.samstarfsmann ..Ef.
sagnfræðingur.vildi.einungis.byggja.á.skrif-
legum.gögnum,.gæti.hann.hæglega.ályktað.
af.henni.að.ég.hefði.verið.hálfvolgur.í.þeirri.
afstöðu.hvort.ég.vildi.vinna.fyrir.STASI .
Sagnfræðingur.gæti.líka.dregið.þá.ályktun.
að.Guðmundur.hefði.borið.mér.þessi.boð.
af. hugsjónaástæðum. einum. saman. en.
hugleiða.mætti.hvort.Guðmundi.hafi.ekki.
fundist.hann.liggja.undir.pressu ..Hann.var.
á.leið.heim.til.Íslands.eftir.eitt.ár.og.þurfti.að.
fá.vegabréf.fyrir.þýska.konu.sína ..Það.hlaut.
að. vera. umhugsunarefni. hvort. heppilegt.
væri. í. þeirri. stöðu. að. neita. kaldrifjuðum.
yfirvöldum. um. það. sem. virtist. ekki. vera.
annað.en.smávegis.viðvik .
Eftir. á. að. hyggja. er. þessi. málaleitan.
austurþýsku. öryggisþjónustunnar. ekkert.
undarleg ..Þeir.voru.ekki.síður.vænisjúkir.en.
hinir.fyrir.vestan ..Þeir.töldu.víst.að.Vestur-
Berlín. væri. full. af. njósna-. og. áróðurs-
stofnunum.sem.settar.væru.þeim.til.höfuðs ..
Ein. þeirra. var. „Frjálsi. háskólinn“ .. Þegar.
þeir.uppgötvuðu.að.þangað.væri.kominn.til.
starfa.félagi.í.því.sem.þeir.sjálfir.vildu.kalla.
„bræðraflokk“.á.Íslandi,.því.skyldu.þeir.ekki.
reyna.að.fá.hann.til.liðs?.
Öðru. fremur. rifjar. þessi. litla. saga. upp.
hvaða.aðferðum.leyniþjónustur.beita.til.að.
reyna.að.ná.tangarhaldi.á.mönnum .
4-rett-2006.indd 32 12/8/06 1:40:24 AM