Þjóðmál - 01.12.2006, Blaðsíða 50
48 Þjóðmál VETUR 2006
Því. er. við. að. bæta,. að. ábyrgð. Halldórs.Laxness. var. miklu. meiri. en. Gunnars,.
því.að.hann.hafði.miklu.meiri.áhrif ..Gunnar.
bjó.erlendis.til.1939.og.austur.í.sveit.lengi.
eftir.það ..Þótt.hann.nyti.virðingar,.var.hann.
einangraður,.ef.til.vill.að.eigin.frumkvæði ..
Það. er. hins. vegar. vart. ofsagt,. að. Halldór.
hafi. snúið. tveimur. kynslóðum. íslenskra.
menntamanna. til. sósíalisma .. Margir. tóku.
mark.á.honum .
Það. er. síðan. önnur. saga,. sem. ég. ræddi.
stuttlega.um.í.síðasta.hefti.Þjóðmála,.hvers.
vegna.Nóbelsverðlaununum.1955.var.ekki.
skipt.milli.þeirra.Gunnars.Gunnarssonar.og.
Halldórs.Kiljans.Laxness ..Hér.ætla.ég.ekki.
að.rekja.það.mál.út.í.neinn.hörgul,.þótt.ég.
hafi.fundið.frekari.heimildir.um.það,.nema.
hvað.ég.bendi.á,.að.Halldór.Guðmundsson.
tekur. í. hinni. nýju. bók. sinni. undir. þá.
skoðun. mína,. að. Gunnar. hafi. fengið.
vísbendingar. um. það. frá. Stokkhólmi,. að.
hann.væri. líklegur. til. að.hljóta.verðlaunin.
með. Laxness,. en. Jón. Helgason,. prófessor.
og. skáld,. unnið. gegn. því,. hvort. sem. það.
réð.síðan.úrslitum.eða.ekki ..Fólk.tengt.Jóni.
Helgasyni. ber. hins. vegar. brigður. á. það. í.
Morgunblaðinu.19 ..nóvember,.að.hann.hafi.
verið.andvígur.Gunnari ..Bréfið,.sem.ég.birti.
frá. Jóni. til. Eliasar. Wesséns. í. síðasta. hefti.
Þjóðmála,. tók.þó. af. öll. tvímæli. um.þetta ..
Hörð.andstaða.Jóns.við.Gunnar.leyndi.sér.
ekki ..Ég.hlýt.þó.af.þessu. tilefni.að.vitna. í.
annað.bréf.máli.mínu.til.frekari.stuðnings ..
Jón. Helgason. skrifaði. Ragnari. í. Smára. 2 ..
nóvember.1955.og.sagði.meðal.annars:
Ég. fékk. örugga. vitneskju. um. Nóbels-
verðlaunin. daginn. áður. en. þeim. var.
úthlutað. opinberlega,. en. var. bundinn.
ströngu.þagnarheiti ..Þess.vegna.hafði.ég.
skeytið.á.huldu,.en.vona.samt,.að.þú.hafir.
skilið ..Mér.datt.í.hug,.að.þér.þætti.vænt.
um.að.frétta.þetta,.t ..d ..vegna.sýninga.í.
gluggum. og. annarrar. viðhafnar .. Mikið.
urðum.við.fegin.hér.að.þetta.fór.svona,.
og. þó. mest. því. að. Halldór. var. ekki.
spyrtur. saman. við. danskan. rithöfund,.
eins.og.sumum.undarlegum.mönnum.á.
Íslandi.virðist.hafa.þótt.æskilegast .
Hið. sorglega. er,. að. hinn. „danski. rithöf-
undur“.Gunnar.Gunnarsson.vissi.af.hinum.
óvinsamlegu. ummælum. Jóns. Helgasonar.
um.hann ..Ragnar.kom.þeim.til.hans.beint.
eða. óbeint,. og. skýrði. Gunnar. Stellan.
Arvidsson. frá. þeim. í. bréfi. 8 .. desember.
1955 ..Það.er.hins.vegar.að.vonum,.að.aðrir.
yrðu.þess.lítt.varir,.að.árekstur.hefði.orðið.
milli.Gunnars.og.Jóns.Helgasonar ..Gunnar.
var.líkur.sumum.söguhetjum.sínum ..Hann.
bar.harminn.inni.í.sér.alla.ævi ..
Heimildir:
Prentaðar:
Halldór.Guðmundsson:.„Allt.eintóm.markaðssetning?“.
Morgunblaðið.17 ..nóvember.2006 .
Halldór.Guðmundsson:.Skáldalíf..JPV,.Reykjavík.2006 .
Halldór.K ..Laxness:.Gerska æfintýrið..Heimskringla,.
Reykjavík.1938 .
Hannes.H ..Gissurarson:.Kiljan..Bókafélagið,.Reykjavík.2004 .
Hannes.H ..Gissurarson:.Laxness..Bókafélagið,.Reykjavík.2005 .
Pétur.Blöndal:.„Hitlers.leitað.hjá.skáldinu.á.Skriðuklaustri.
í.stríðslok,“.Morgunblaðið.15 ..nóvember.2006.(frétt.og.
viðtal.við.Halldór.Guðmundsson) .
[Styrmir.Gunnarsson:].„Staksteinar,“.Morgunblaðið.16 ..
nóvember.2006 .
„Við.förum.heim.þegar.handritin.fara.heim,“.Morgunblaðið.
19 ..nóvember.2006.(viðtal.við.Sólveigu.Jónsdóttur) .
Þór.Whitehead:.Milli vonar og ótta ..Vaka-Helgafell,.
Reykjavík.1995 .
Óprentaðar:
Gunnar.Gunnarsson/Stellan.Arvidsson,.Dyngjuvegi.8,.8 ..
desember.1955 ..Bs ..Gunnars.Gunnarssonar,.Lbs ..Gunnar.
sagði.m ..a ..í.bréfinu:.„Fornylig.fik.han.[Ragnar.Jónsson.í.
Smára].et.Brev.fra.Prof ..Jón.Helgason,.en.af.HKL’s.mest.
edderspændte.Ærindsvende,.som.ønskede.ham.tillykke.
med.Prisen.til.HKL,.men.tilføjede:.„for.du.er.vel.ikke.en.
af.dem,.som.heller.havde.set.den.var.gaaet.til.en.dansk.
Forfatter?““
Gunnar.Gunnarsson/Stellan.Arvidsson,.Fredsholm,.
Birkerød,.3 ..janúar.1939 ..Bs ..Gunnars.Gunnarssonar ..Lbs .
Gunnar.Gunnarsson/Stellan.Arvidsson,.Skriðuklaustri.6 ..
september.1948 ..Bs ..Gunnars.Gunnarssonar,.Lbs .
Jón.Helgason/Ragnar.Jónsson.í.Smára,.Khöfn.2 ..nóvember.
1955 ..Bs ..Ragnars.Jónssonar ..Lbs .
Gunnari.Birni.Gunnarssyni.er.þakkaður.aðgangur.að.
bréfasafni.Gunnars.Gunnarssonar ..Þór.Whitehead,
Jakobi.F ..Ásgeirssyni.og.ónefndum.yfirlesara
eru.þakkaðar.góðar.ábendingar .
4-rett-2006.indd 48 12/8/06 1:40:37 AM