Þjóðmál - 01.12.2006, Blaðsíða 35

Þjóðmál VETUR 2006 33
Björn Jón Bragason
Pólitískar afleiðingar
Hafskipsmálsins
Undir lok áttunda áratugar síðustu aldar og á öndverðum þeim níunda urðu
meiri umskipti í íslenskri kaupskipaútgerð
hérlendis en áður höfðu þekkst. Á örfáum
árum varð Hafskip hf. að risa í íslensku
viðskiptalífi. En stjórnendum félagsins var
ljóst að smæð íslenska markaðarins var þeim
farartálmi og hófu því stórfellda starfsemi
erlendis frá árinu 1981 sem náði hámarki
1985.1
Ragnar Kjartansson, framkvæmdastjóri
Hafskips, var einn af aðalræðumönnum
á landsfundi Sjálfstæðisflokksins 1983 og
ræddi þar um nýjar leiðir og kosti í atvinnu-
lífi landsmanna, einkum með tilliti til útrásar
á erlenda markaði. Ragnar hafði áður ritað
grein um þetta mál í Morgunblaðið, sem
nefndist „Íslensk alþjóðasinnun – öflug útrás.
Nauðsyn vakningar og samstillts átaks“. Verður Ragnar að teljast furðusannspár
um þróun mála og má segja að margar
af hugmyndum hans hafi síðar orðið að
veruleika. Í greininni segir hann meðal
annars: „Fjarskiptatækni hefur gert heiminn
1 Aðalfundur, 10. júní 1983. ÞÍ. 1997/0. Einkaskjala-
safn Jóns Þorsteinssonar. Afrit af fundargerðabók stjórnar
Hafskips hf. 1979-1985.
 Ragnar Kjartansson: „Íslensk alþjóðasinnun“. Morgun-
blaðið, . desember 198
að einu víðlendu byggðarlagi – og enn eiga
undur og stórmerki eftir að gerast áður
en öldin er úti. Í landinu er nú trúlega að
vaxa úr grasi fyrsta heimsborgarakynslóðin
– kynslóð sem á fátt eftir að koma á óvart og
fyrir brjósti brenna.“3
Þessi sjónarmið voru tákn nýrra tíma í
íslensku viðskiptalífi. Hugmyndir Hafskips-
manna voru greinilega í anda hreyfingar
ungra sjálfstæðismanna, sem hafði beitt sér
fyrir því að auka hlut frjálshyggju í stefnu
Sjálfstæðisflokksins frá því á öndverðum
áttunda áratugnum. Markmiðið var í raun
það að gefa markaðsöflunum á Íslandi svipað
svigrúm og í öðrum Vestur-Evrópuríkjum.
Þar eð stjórnendur Hafskips gerðust boð-
berar hinna nýju sjónarmiða fór svo að
íslenskir vinstrimenn tengdu fyrirtækið á
næstu árum mjög við Sjálfstæðisflokkinn,
enda margir af forystumönnum Hafskips
áhrifamenn innan þess flokks.
Ýmis ytri áföll leiddu hins vegar til gífur-
legra erfiðleika í starfsemi skipafélagsins og
síðla árs 1985 varð ljóst að rekstrinum yrði
trauðla bjargað, en Hafskip var tekið til
gjaldþrotaskipta í desembermánuði þetta
sama ár. Opinber umfjöllun um mögulegt
3 Sama heimild.
4-rett-2006.indd 33 12/10/06 10:08:59 PM