Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2014, Blaðsíða 22

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 90. árg. 201418
á landi en árið 2010 veitti vísindasjóður
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga Önnu
Björgu Aradóttur, sviðstjóra eftirlits og
gæða hjá Embætti landlæknis, styrk til
að gera rannsókn á öryggi sjúklinga
og tíðni óvæntra skaða á LSH og FSA.
Rannsóknin er hluti af stærri rannsókn
um efnið með þátttöku Háskóla Íslands,
Landspítala og Sjúkrahússins á Akureyri.
Niður stöður rannsóknarinnar liggja ekki
fyrir þegar þetta er skrifað.
Nýlega var sagt frá því að í Svíþjóð hefðu
10 íbúar á öldrunarheimili látist og 31 orðið
fyrir skaða 2013 samkvæmt tilkynningum
til eftirlitsaðila. Samtals var 231 tilfelli kært
frá 121 sveitarfélagi en 169 sveitarfélög
skiluðu ekki einni einustu atvikaskýrslu á
árinu. Meðal annars fjölluðu tilkynningarnar
um tilfelli þar sem íbúum voru gefin svefnlyf
svo starfsfólkið gæti sofið á vaktinni, íbúar
gleymdust á klósetti eða eftirlit brást
þannig að íbúar gátu ráfað út af heimilinu.
Næturstarfsfólk kom oft fyrir í þessum
kærum. Einn íbúi lést eftir að matur festist
í hálsi en hann átti að fá maukfæði. Einnig
eru dæmi um illa meðferð og að starfsfólk
hafi niður lægt íbúa eða mætt til vinnu undir
áhrifum áfengis.

Þessi atvik voru tilkynnt samkvæmt „lex
Sarah“ en það er nafnið á grein í sænskum
lögum um velferðarþjónustu. Þar er kveðið
á um að stofnunum innan velferðarþjónustu
beri skylda til þess að greina frá
alvarlegum atvikum. Samsvarandi grein
í lögum um öryggi sjúklinga og skyldur
heilbrigðisstofnana heitir „lex Maria“ en
hún er talsvert eldri. Nafnið er vísun í
tilfelli sem kom upp á Maria­sjúkrahúsinu
í Stokkhólmi 1936 þar sem fjórir sjúklingar
létust eftir að hafa fengið sótthreinsunarefni
í æð í stað deyfingar.
Opinbert eftirlit
Það má velta því fyrir sér hvort slík van­
ræksla eða sams konar aðstæður geti
komið upp hér á landi, á sjúkrahúsum eða
öldrunarstofnunum. Til eru lög í landinu
sem eiga að tryggja ákveðið eftirlit með
heil brigðisstofnunum og upplýsinga­
skyldu og skráningu óvæntra atvika. Í
lögum frá 2007 um heilbrigðisþjónustu
og landlækni er kveðið á um eftirlit
með heilbrigðisþjónustu. Þar segir að
landlæknir skuli hafa reglubundið eftirlit
með því að heilbrigðisþjónusta, sem veitt
er hér á landi, uppfylli faglegar kröfur og
ákvæði heilbrigðislöggjafar á hverjum tíma.
Telji landlæknir að heilbrigðisþjónusta
uppfylli ekki þessi skilyrði skal hann beina
tilmælum um úrbætur til rekstraraðila.
Verði rekstaraðili ekki við þeim tilmælum
getur ráðherra stöðvað reksturinn
tímabundið þar til bætt hefur verið úr
þeim atriðum sem ekki standast kröfur.
Enn fremur skal ráðherra, í reglugerð,
kveða á um faglegar lágmarkskröfur til
reksturs heilbrigðisþjónustu á einstökum
sviðum. Í henni skal meðal annars
fjalla um lágmarkskröfur um mönnun,
húsnæði, aðstöðu, tæki og búnað til
reksturs heilbrigðisþjónustu. Þar kemur
fram að þegar veitt er heilbrigðisþjónusta
af tiltekinni tegund skal þess gætt að
einungis heilbrigðisstarfsmenn, sem
hafa til þess starfsleyfi, veiti þjónustuna.
Fjöldi heilbrigðisstarfsmanna skal taka
mið af umfangi og eðli þjónustunnar og
aðstæðum hverju sinni.
Auk ofangreindra laga og reglugerðar,
sem eiga að tryggja öryggi sjúklinga, er
ákvæði í lögum um heilbrigðisstarfsmenn
frá 2012 en í kafla um réttindi og skyldur
heilbrigðisstarfsmanna er kveðið á um
faglegar kröfur og ábyrgð þeirra. Þar segir
meðal annars að heilbrigðisstarfsmanni
beri að þekkja skyldur sínar og siðareglur,
viðhalda þekkingu sinni og faglegri færni,
tileinka sér nýjungar er varða starfið og
kynna sér lög og reglugerðir sem gilda
um heilbrigðisstarfsmenn og heilbrigðis­
þjónustu á hverjum tíma.
Samkvæmt siðareglum hjúkrunar­
fræðinga á hjúkrunarfræðingur umfram
allt skyldum að gegna við þá sem
þarfnast hjúkrunar. Þar segir einnig að
hjúkrunarfræðingur skuli vekja athygli á
því ef ráðstafanir stjórn valda og annarra
stjórnenda ganga gegn hagsmunum
skjólstæðings. Ef heil brigði eða öryggi
skjólstæðings er stefnt í hættu vegna
ófaglegra eða ólöglegra starfa samstarfs­
fólks ber hjúkrunar fræðingi að tilkynna
það viðeigandi aðilum.
Þar sem hjúkrunarfræðingar bera laga­
legar, faglegar og siðfræðilegar skyldur
gagnvart sjúklingum sínum ber þeim að
láta vita ef þeim finnst sjúklingi ógnað á
einn eða annan hátt.
Með ofangreindum lögum, reglugerð
og siðareglum hjúkrunarfræðinga skyldi
maður ætla að öryggi sjúklinga væri
tryggt. En er það svo?
Áhrif niðurskurðar á öryggi
sjúklinga
Undanfarin misseri höfum við orðið vitni
að miklum niðurskurði í heilbrigðiskerfinu
og enn er verið að skera niður, nú síðast
hjá Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins.
Er það, að því er virðist, þvert á
stefnu heilbrigðisráðherra um eflingu
heilsugæslunnar og þjónustustýringu þar
sem áhersla er lögð á að heilsugæslan verði
fyrsti viðkomustaður innan heilbrigðis­
þjónustunnar. Starfsfólk Land spítala hefur
ítrekað vakið athygli á skertri þjónustu
við sjúklinga, lélegum tækjabúnaði og
aðstæðum sem ekki uppfylla þær faglegu
gæðakröfur sem gerðar eru til heilbrigðis­
þjónustunnar. Fréttir af niðurskurði á
hjúkrunarheimilum, sem bitnar beint á
íbúum þeirra, hafa verið tíðar undanfarið.
Á Sólvangi sagði hjúkrunardeildarstjóri
starfi sínu lausu þar sem henni fannst hún
ekki geta starfað lengur við þær aðstæður
sem íbúum og starfsfólki er boðið upp á.
Þá hafa bæði hjúkrunarforstjóri og forstjóri
Sólvangs stigið fram og bent á að þeim
hafi verið skylt að skera niður þvert á mat
og ráðleggingar landlæknisembættisins
eftir úttekt þess eftir niðurskurð sem
átti sér stað árið 2011. Niðurskurðurinn
hefur haft bein og mælanleg áhrif á
heimilisfólkið. Það er ekki eins öruggt
og áður og tölur sýna að byltum hefur
fjölgað, fjötra þarf oftar fólk niður svo það
fari sér ekki á voða og suma daga þarf
Samkvæmt siðareglum hjúkrunar fræðinga á
hjúkrunarfræðingur umfram allt skyldum að gegna
við þá sem þarfnast hjúkrunar.