Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2014, Blaðsíða 26

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 90. árg. 201422
Innan breska hjúkrunarfélagsins starfar
sögufélag og hugmyndin að bókinni
fæddist hjá félagsmönnum þess á Norður­
Írlandi. Fyrst voru uppi efasemdir um að
hjúkrunarfræðingar myndu yfirhöfuð vilja
tjá sig um þessa atburði eða að hægt yrði
að hafa uppi á hjúkrunarfræðingum sem
margir voru komnir á eftirlaun. En þegar
kallað var til fyrsta fundar í Belfast mættu
strax 60 manns. Viðtöl voru tekin við
eldri hjúkrunarfræðinga og félagsmenn
voru hvattir til að skrifa hjá sér minningar
frá þessu tímabili. Mörgum reyndist það
erfitt en sumum fannst það einnig léttir
að geta tjáð sig um þessa atburði. Ekki
voru þó allir tilbúnir til þess að taka þátt í
gerð bókarinnar þó að þeim fyndist gott
að hún skyldi skrifuð.
Í bókinni eru kaflar þar sem sagan er
rakin að mestu í tímaröð en einnig kaflar
um ákveðin málefni. Einnig eru nokkrir
kaflar í inngangi og viðauka þar sem
sagan er rakin í aðalatriðum og sagt
er frá helstu viðburðum. Í upphafi fólst
ofbeldið í handalögmálum milli hópa
og milli almennra borgara og lögreglu,
eins og í okkar búsáhaldabyltingu, en
eftir að breski herinn reyndi að skakka
leikinn fóru bæði aðskilnaðarsinnar og
sambandssinnar að vígbúnast. Stundum
slösuðust samtímis menn í báðum
fylkingum ásamt breskum hermönnum.
Þeir sem hafa unnið á bráðamóttöku
hafa stöku sinnum þurft að taka á móti
sjúklingum sem hefur lent saman úti í
bæ. Þá getur þurft að halda stríðandi
fylkingum aðskildum. Á sjúkrahúsum á
Norður­Írlandi var það daglegt brauð á
þessum árum.
Eftir því sem á leið fór að bera meira
á sprengjuárásum og gagngerum
morðárásum þar sem einn hópur
drap óvopnað fólk úr hinum hópnum.
Áverkarnir, sem hjúkrunarfræðingarnir
þurftu að takast á við, urðu svæsnari.
Ein mjög sérstök tegund af ofbeldi var
refsingar gagnvart fólki í eigin liði fyrir að
fylgja ekki einhverjum reglum um hvernig
átti að haga sér innan hópsins. Þá var
fólki gjarnan fyrst misþyrmt og svo var
hellt yfir það tjöru og fiðri en þetta er
gömul aðferð til þess að niðurlægja fólk.
Í bókinni er sagt frá hversu erfitt gat verið
að ná fiðri og tjöru af aftur. Önnur aðferð,
sem var mikið notuð, var að skjóta eða
höggva fólk í hnéð. Það gekk svo langt
að læknar á Norður­Írlandi fundu upp
sérstaka skurðtækni til þess að reyna að
meðhöndla slíka áverka.
Borgaraleg uppreisn eins og á Norður­
Írlandi veldur ekki bara nýjum líkams­
áverkum sem tekur tíma að sinna heldur
lendir allt daglegt heilbrigðisstarf í
uppnámi. Menn mæta ekki á göngudeild,
komast ekki í apótek og svo framvegis.
Þetta er mikilvægur lærdómur fyrir þá
sem skipuleggja viðbrögð við hóp slysum
og hamförum. Jafnvel við slíkar aðstæður
þarf að halda áfram að fylgjast með
blóðþynningarmeðferð, gefa krabba­
meinslyf og sinna heimahjúkrun.
Fyrsta færanlega hjartastuðtækið var
búið til á Royal Victoria­sjúkrahúsinu
í Belfast 1965. Það var sett í sjúkrabíl
og í honum var einnig læknir og
hjúkrunarfræðingur. Undir lok 1969 varð
æ erfiðara að starfrækja bílinn þar sem
erfitt var að komast fram hjá vegatálmum.
Starfsmenn bílsins þurftu einnig að nota
hjálma til að verjast skotárásum. Í bókinni
er sagt frá atviki þar sem bíllinn var
stöðvaður í neyðarútkalli af vopnuðum
uppreisnarmönnum. Eftir miklar rökræður
fékk starfsfólkið að halda áfram en einn
af uppreisnarmönnunum tók sér stöðu á
stigbretti bílsins. Hann neitaði svo í fyrstu
starfsfólkinu inngöngu hjá sjúklingnum
og vildi ekki heldur leyfa því að fara með
sjúklinginn á sjúkrahús. Það tókst þó um
síðir og sjúklingurinn reyndist vera með
hjartaöng á háu stigi.
Mörg atvik áttu sér stað á bráðamóttökum
og legudeildum því stríðandi fylkingar
báru litla virðingu fyrir friðhelgi
sjúkrahússins. Einu sinni gengu vopnaðir
sambandssinnar inn á legudeild, skutu í
allar áttir, drápu þekktan stjórnmálamann
úr röðum aðskilnaðarsinna og særðu
tvo aðra sjúklinga. Einnig kom fyrir
að aðskilnaðarsinnar reyndu að frelsa
liðsmenn í haldi breska hersins sem
höfðu þurft að fara á sjúkrahús og þá
kom stundum til skotbardaga. Nokkrir
hjúkrunarfræðingar lýsa hvernig var að
halda áfram að sinna hjúkrun þó að á
deildinni væri fjöldi hermanna að vakta
fanga og allir viðbúnir árás vígamanna.
Hjúkrunarfræðingar gátu líka fengið að
heyra frá sjúklingum ýmislegt sem gat
komið þeim í siðfræðilega klemmu og
jafnvel valdið lagalegum vandamálum.
Fyrst og fremst á að virða einkalíf
sjúklingsins og hugsa um velferð hans,
en hvað gerir hjúkrunarfræðingur sem
kemst að því að sjúklingurinn hefur
framið afbrot eða heyrir heimsóknargesti
skipuleggja árás?
Það er merkilegt að lesa í bókinni
um hversu illa mannaðar margar
bráðamóttökur voru. Á einum stað
er sagt frá móttöku þar sem var einn
hjúkrunarfræðingur og einn nemi
þegar alvarlega slasaðir sjúklingar fóru
að koma úr sprengjutilræði. Smám
saman þurftu hins vegar sjúkrahúsin að
laga sig að þessum nýju aðstæðum.
Hópslysaáætlanir, hópslysastjórnir og
útkallsskipulag tóku miklum breytingum
á þessum árum. Mest mæddi á
Royal Victoria­sjúkrahúsinu. Hér urðu
miklar framfarir í hópslysaskipulagi og
flokkun sjúklinga og mörg sjúkrahús á
Bretlandseyjum tóku síðar upp þessar
nýjungar.
Sumir hjúkrunarfræðingar sáu aðstand­
endur verða fyrir barðinu á ofbeldinu. Einn
hjúkrunar fræðingur var giftur lögreglu­
manni sem var skotinn til bana og þurfti
hún að sinna sjúklingum sem gátu vel átt
sök á drápinu. Annar hjúkrunar fræðingur
mætti á vakt á bráða móttöku og hitti
þar tvær systur sínar, aðra þeirra með
alvarlegan kviðáverka.
Margir hjúkrunarfræðingar frá Norður­
Írlandi hafa átt erfitt með að vinna úr
reynslunni. Suma dreymir enn um eða
muna skyndilega eftir hræðilegum
atburðum. Fæstir vissu mikið um sálræna
skyndihjálp og margir töldu sig ekki þurfa
aðstoð. Hún stóð heldur ekki til boða
og menn héldu bara áfram að vinna.
Reyndar settust hjúkrunarfræðingar oft
niður á óformlegum tefundum í vinnu eða
heima hjá einhverjum eftir erfiða reynslu.
Einnig fundu menn sér tilefni til að fagna
til að hressa upp á vinnuandann.
Sjúklingar og aðstandendur fengu ekki
heldur mikið af sálrænni skyndihjálp eða
áfallahjálp. Einn sjúklingur, sem missti
báða fætur í sprengjuárás, sagði tuttugu