Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2014, Blaðsíða 51

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 90. árg. 2014 47
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
Spurt var í opinni spurningu hvað hjúkrunardeildarstjórarnir væru
ósáttastir við í vinnu sinni og þeim gefinn kostur á að svara því
með eigin orðum. 92 svöruðu spurningunni og urðu svörin 121
sem greind voru í níu þætti, sjá nánar í töflu 3. Flestir nefndu að
mönnunarmál og þá einkum mannekla yllu auknu álagi þar sem
þeir þyrftu að hlaupa undir bagga vegna fámennis og álags.
Ekki væri tekið nægilegt tillit til hjúkrunarþyngdar og tímaskorts
vegna of margra verkefna sem að hluta til væri ef til vill hægt
að fela öðrum starfsstéttum. Stuðningur frá yfirstjórn mætti
vera meiri og lítill skilningur væri á manneklu og vinnuálagi;
samskipti við aðrar fagstéttir töldu hjúkrunardeildarstjórarnir
að gætu í sumum tilfellum verið markvissari, fjárskortur væri á
deildum og krafa um sparnað kæmi niður á starfsemi þeirra.
Einnig kom fram óánægja með að hafa ekki meiri laun miðað
við ábyrgð og álag og að geta ekki umbunað starfsfólki fyrir vel
unnin störf. Aðstöðuleysi og slæm vinnuaðstaða höfðu einnig
neikvæð áhrif á sátt hjúkrunardeildarstjóranna. Erfitt væri að
einbeita sér að verkefnum vegna stöðugra truflana, sérstaklega
á fjölmennum vinnustöðum.
UMRÆÐA
Niðurstaða rannsóknarinnar sýndi að 45% hjúkrunar­
deildarstjóranna voru yfir streituviðmiðum PSS­streitukvarðans
sem er alþjóðlega viðurkenndur, réttmætur og áreiðanlegur.
Jafnframt kom fram að algengara var að þeir sem höfðu
minni stjórnunarreynslu og unnu lengri vinnudag væru yfir
streituviðmiðunarmörkum. Þessar niðurstöður staðfesta
niðurstöður Parsons og Stonestreet (2003) og Shirey o.fl.
(2008) að mikið vinnuálag er á hjúkrunardeildarstjórum og
þeir vinna langan vinnudag. Það að streita jókst með auknum
vinnustundafjölda samræmist niðurstöðum úr rannsókn Atencio
o.fl. (2003) þar sem þeir hjúkrunarfræðingar, sem unnu í fleiri
en 40 klukkustundir á viku, fundu fyrir meira vinnuálagi og áttu
erfiðara með að slaka á en þeir sem unnu minna.
Fram kom í niðurstöðum að 36% hjúkrunardeildarstjóranna
voru haldnir streitu að eigin mati og þá aðallega vegna vinnu
(90% tilvika). Þessar niðurstöður samræmast niðurstöðum
Browning o.fl. (2007) þar sem 32% deildarstjóranna voru
haldnir streitu að eigin mati. Til samanburðar kom fram hjá
Suominen o.fl. (2005) að 45% hjúkrunardeildarstjóranna í þeirri
rannsókn töldu sig frekar oft finna fyrir streitu í starfi.
Það athyglisverða við niðurstöður okkar er að 28% þeirra
sem ekki töldu sig vera haldna streitu reyndust einnig yfir
streituviðmiðum PSS­streitukvarðans. Það er því raunhæft að
taka undir orð Ingólfs Sveinssonar (1998) geðlæknis að sumir
starfsmenn gera sér ekki grein fyrir streitueinkennum og í
einhverjum tilvikum hafa þau jafnvel vanist og eru orðin hluti af
daglegu lífi. Þetta væri vert að rannsaka nánar.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu sterk jákvæð tengsl á milli
streitu og þess að vera andlega úrvinda eftir vinnudaginn.
Í starfinu þurfa hjúkrunardeildarstjórar að takast á við ýmis
verkefni sem geta tekið verulega á bæði andlega og líkamlega
og misjafnt er hvernig þeir takast á við slíkar aðstæður. Eins
og Duffield o.fl. (2011) benda á gegna hjúkrunardeildarstjórar
mikilvægum störfum innan sjúkrahúsanna og mikið veltur á
þeim varðandi gæði þjónustunnar. Í þessu ljósi mætti draga þá
ályktun að hlúa þurfi vel að starfsumhverfi hjúkrunardeildarstjóra
og gera þeim kleift að sinna starfi sínu á sem bestan hátt.
Gianfermi og Buchholz (2011) benda á að starfsumhverfi
hjúkrunardeildarstjóra hafi breyst mikið á síðari árum,
það séu gerðar meiri kröfur til þeirra bæði hvað varðar
fjárhagslegt aðhald og meiri þjónustu. Lee o.fl. (2010) og
Shirey o.fl. (2010) er einnig tíðrætt um breytt starfsumhverfi
hjúkrunardeildarstjóra, manneklu og hagræðingaraðgerðir sem
hafi leitt til aukins vinnuálagsmeðal hjúkrunardeildarstjóra.
Það getur reynst þrautin þyngri fyrir hjúkrunardeildarstjóra að
uppfylla þessar auknu kröfur ef þeir hafa ekki þau bjargráð til
staðar sem þeir þurfa. Kannski er hluti vandans líka sá að ekki
hafa allir hjúkrunardeildarstjórar nægilega þekkingu til að takast
á við þau margvíslegu verkefni sem þeim er ætlað að sinna.
Niðurstöður okkar sýndu að yngri stjórnendur og þeir sem hafa
minni stjórnunarreynslu töldu sig í meira mæli en aðrir vera
haldnir streitu á vinnustað.
Fram kom að þrátt fyrir mikið vinnuálag var margt sem
hjúkrunardeildarstjórarnir voru sáttir við. Bar þar hæst
góðan starfsanda, ánægjuleg samskipti við samstarfsfólk
og að starfið væri fjölbreytt, skemmtilegt og gefandi.
Hjúkrunardeildarstjórarnir voru ósáttastir við laun, manneklu,
álag, fjármagnsskort og sparnaðarkröfur, ásamt stuðnings­ og
skilningsleysi yfirstjórnar. Þetta rímar að hluta til við McCallin
og Frankson (2010) sem draga þá ályktun af rannsókn sinni að
starf hjúkrunardeildarstjóra sé flókið, margþætt og krefjandi.
Því sé stuðningur við þá mikilvægur. Það var einnig niðurstaða
Lee og Cummings (2008) að stuðningur yfirmanna skipti
meginmáli í starfsánægju hjúkrunardeildarstjóra ásamt því að
geta stjórnað betur vinnuálaginu.
Takmarkanir rannsóknar
Þar sem Ísland er fámennt land vildum við ekki spyrja
hjúkrunardeildarstjórana hvar þeir störfuðu því það hefði
nánast verið persónugreinanlegt hjá minni stofnunum á landinu.
Þar með slepptum við öllum samanburði á mismunandi
tegundum deilda og stofnana. Þar sem aðeins fjórir karlmenn
störfuðu sem hjúkrunardeildarstjórar þegar rannsóknin fór
fram, og þeir því ekki hafðir með af rannsóknarsiðfræðilegum
ástæðum, var ekki hægt að bera saman mun á kynjum. Það
má telja takmarkanir okkar rannsóknar að við skoðuðum ekki
ofangreinda þætti.
LOKAORÐ
Starf hjúkrunardeildarstjóra veldur oft og tíðum streitu. Tæplega
helmingur þeirra var yfir viðurkenndum streituviðmiðum og nær
þriðjungur þeirra haldnir streitu án þess að gera sér grein fyrir
því. Áhættuþættir vinnutengdrar streitu eru meðal annars að
vera ungur í starfi, hafa ekki stjórnunarreynslu og vinna langan
vinnudag. Þrátt fyrir allt eru hjúkrunardeildarstjórarnir þó sáttir
við margt í sínu starfsumhverfi. Starfið reyni á marga þætti, sé