Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2014, Blaðsíða 48

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 1. tbl. 90. árg. 201444
markmiðum rannsóknarinnar. Í þessum hluta rannsóknarinnar
voru notaðar spurningar um vinnutengda streitu, streitutengda
þætti og það hversu sáttir eða ósáttir hjúkrunardeildarstjórar
væru við starfsumhverfi sitt.
Vinnutengd streita var metin með tíu spurninga PSS­
streitukvarðanum. Hann felur í sér spurningar um tilfinningar
og hugsanir og metur viðhorf þátttakenda til þess hve líf
þeirra hefur verið ófyrirsjáanlegt, óviðráðanlegt og yfirþyrmandi
síðastliðinn mánuð en þessi þrjú atriði eru talin vera mikilvægur
þáttur í eigin skynjun á streitu. Þar sem streitustigið fer eftir
líðan síðasta mánaðar getur það breyst fljótt og getur verið
annað eftir fjórar til tólf vikur. Hæsta mögulega útkoman úr tíu
spurninga listanum er 40 stig (Cohen o.fl., 1983). Eigin skynjun
á streitu var mæld með spurningunni „Finnst þér þú vera
stressuð?“ Þetta var já eða nei spurning og þeir sem svöruðu
henni játandi voru spurðir áfram hvort það væri vegna vinnu,
heimilis eða annars.
Streitutengdir þættir voru metnir með fimm spurningum:
1. „Upplifir þú streitu í daglegu starfi?“ 2. „Upplifir þú andlegt
álag í starfi?“ 3. „Ertu undir miklu tímaálagi í vinnunni?“ og
4. „Ertu andlega úrvinda eftir vinnudaginn?“ Svarmöguleikarnir
voru: „mjög sjaldan eða aldrei“, „fremur sjaldan“, „stundum“,
„fremur oft“ og „mjög oft eða alltaf“. 5. „Hvað telur þú að geti
minnkað vinnutengda streitu?“ Gefnir voru fjórir svarmöguleikar:
„að hafa aðstoðardeildarstjóra“, „fullnægjandi mönnun“, „hærri
laun“ og „annað“. Þeir sem merktu við annað voru beðnir um
að skrifa hvað það væri.
Hversu sáttur hjúkrunardeildarstjórinn var við starfsumhverfi
sitt var metið með einni spurningu: „Hversu sátt ertu í vinnunni
þinni?“ Kvarðinn var frá 1­10 þar sem einn er minnsta sátt og 10
er mesta sátt. Jafnframt voru þátttakendur beðnir um að nefna
hvað þeir væru sáttastir og ósáttastir við í starfsumhverfi sínu.
Bakgrunnsbreytur í þessari greiningu voru aldur, starfsaldur í
stjórnun, hjúskaparstaða, fjöldi stöðugilda í hjúkrun á deild og
lengd vinnudags.
Framkvæmd
Nafnalistar hjúkrunardeildarstjóra fengust í flestum tilvikum á
heimasíðum sjúkrahúsanna eða á skrifstofum framkvæmda­
stjóra hjúkrunar. Þangað var einnig leitað eftir staðfestingu
á að listar á heimasíðum væru réttir. Beiðni um þátttöku í
rannsókninni var send til 138 hjúkrunardeildarstjóra í tölvupósti
í gegnum Outcome­kannanakerfið. Í tölvupóstinum var rann­
sóknin kynnt og til að taka þátt þurfti að smella á tengil inn á
spurninga listann. Ekki var hægt að rekja svör til einstakra þátt­
takenda í rann sókninni. Könnuninni var lokað þremur vikum
eftir fyrstu útsendingu að undan gengnum þremur ítrekunum.
Þá höfðu 110 þátt takendur svarað spurningalistanum (81%).
Siðfræði
Fengið var leyfi fyrir rannsókninni hjá Vísindasiðanefnd
(VSN 08­092­S1) og rannsóknin var tilkynnt til Persónuverndar
(nr. S3932/2008).
Tölfræðileg úrvinnsla og gagnagreining
Við gagnagreiningu var notuð lýsandi tölfræði ásamt viðeigandi
marktektarprófum. Stuðst var við SPSS­tölfræðiforritið (útgáfa
21,0) og marktekt miðuð við 95% öryggismörk. Reiknuð voru
stig fyrir niðurstöður PSS­streitukvarðans og gátu þátttakendur
fengið 0­4 stig fyrir hverja spurningu. Viðmiðunargildið, sem
notað er fyrir streitu hjá konum, er 13,7 stig (Cohen og
Williamson, 1988). Almenna reglan varðandi kvarðann er:
því fleiri stig því meiri streita (Cohen og Williamson, 1988).
Innra réttmæti 10 spurninga PSS­kvarðans hefur verið mælt
0,85 samkvæmt alfastuðli (Cohen o.fl., 1983; Cohen o.fl.,
1991). Í okkar rannsókn mældist alfagildið 0,843. Fjórar
spurningar um streitutengda þætti voru mældar á raðkvarða
en ákveðið var að gefa sér að það sé jafnmikið bil á milli
svarmöguleika í kvarðanum og á þeirri forsendu voru þessar
spurningar meðhöndlaðar eins og um jafnbilabreytu væri að
ræða. Pearson­r var notað til að mæla fylgni milli streitu og
streituvaldandi þátta sem og milli streitu og þess hve sáttir eða
ósáttir hjúkrunardeildarstjórarnir voru. Raðfylgnistuðullinn tau­c
og kí­kvaðratpróf voru notuð til að skoða mun á streitu (PSS­
streitukvarðans) og því að finnast maður vera stressaður og
þeirra bakgrunnsbreyta sem fjallað er um. Kí­kvaðratpróf var
notað til að skoða tengsl milli streitu (PSS­streitukvarðans) og
þess að finnast vera haldin streitu. Til að skoða mun milli sáttar
við starfsumhverfi sitt og bakgrunnsbreyta var notað t­próf og
einbreytudreifigreining (one­way ANOVA) allt eftir því hvort um
tvo eða fleiri hópa var að ræða. Til að flokka svörin við opnu
spurningunum var notuð innihaldsgreining (e. content analysis)
eins og henni er lýst af Neuendorf (2002).
NIÐURSTÖÐUR
Streita
Alls tóku 110 kvenhjúkrunardeildarstjórar (81%) þátt í rann­
sókninni og voru flestir á aldrinum 51­60 ára. Algengasti starfs­
aldurinn í hjúkrun var yfir 20 ár og algengasta starfsreynslan
við stjórnun var 11­15 ár. 107 þátttakendur svöruðu öllum tíu
spurningum PSS­streitukvarðans og voru stig þeirra á bilinu
1 til 27. Meðalstigafjöldinn var 13,2 stig og algengasta gildið
var 12. Niðurstaðan var sú að 48 hjúkrunardeildarstjóranna
(45%) voru yfir streituviðmiðum. Ekki kom fram munur á
þátttakendum sem voru undir og yfir streituviðmiðunarmörkum
eftir þeim bakgrunnsupplýsingum sem til skoðunar voru.
Þó mátti sjá að þeir hjúkrunardeildarstjórar, sem voru yfir
viðmiðunarmörkum, voru fleiri í hópi þeirra sem voru yngri en
50 ára, höfðu innan við 5 ára starfsaldur í stjórnun, störfuðu á
deild með 7­10 stöðugildi í hjúkrun og unnu lengri vinnudag en
8 klukkustundir. (Sjá nánar töflu 1.)
Af þessum 40 deildarstjórum (36%), sem fundu fyrir streitu,
töldu 90% þeirra aðalástæðuna vera vinnutengda. Marktæk
tengsl voru á milli aldurs þátttakenda og þess að þeim
fannst þeir vera haldnir streitu (tau­c=0,26; α=0,005) Yngri
hjúkrunardeildarstjórar fundu meira fyrir streitu en hinir sem
eldri voru. Einnig reyndust marktæk tengsl vera á milli
starfsaldurs við stjórnun og þess að finnast þeir vera haldnir
streitu (tau­c=0,27; α=0,007). Þeir sem voru með minni