Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.2014, Blaðsíða 59

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 90. árg. 2014 55
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
Bandaríkjunum og Kanada. Tekin var ákvörðun um að takmarka
umfjöllunina við verkefni á stigi tvö og þrjú samkvæmt
skilgreiningu Leutz hér að ofan. Tiltölulega fáar rannsóknir
hafa verið gerðar á áhrifum og árangri samþættingar.
Heimildaleitin skilaði 7 rannsóknum, þar af 2 slembuðum
íhlutunarrannsóknum (e. randomized controlled trials) þegar
leitarskilyrðin höfðu verið afmörkuð. Í töflu 1 er yfirlit yfir mat á
árangri þeirra verkefna sem lögð voru til grundvallar.
NIÐURSTÖÐUR
Þróun aðferða við samþættingu heilbrigðis­ og félagsþjónustu
var nokkuð mislangt á veg komin á því tímabili sem rannsóknin
tók til. Í Norður­Ameríku hefur hún staðið lengi og þar eru
þegar til fyrirmyndir um fullsamþætta þjónustu. Fjármögnun
þessara verkefna er einnig mismunandi eftir löndum, en þau
eiga það öll sameiginlegt að vera ætluð öldruðum (Béland
o.fl., 2006; Bravo o.fl., 2008; Hébert o.fl., 2003a; Hébert og
Veil, 2004; Kane o.fl., 2002b; Kodner, 2002; Kodner, 2006;
Kodner og Kyriacou, 2000; Leutz o.fl., 2003; MacAdam,
2009). Ýmis Evrópulönd hafa staðið að rannsóknarverkefnum
þar sem staða samþættingar heilbrigðis­ og félagsþjónustu
hefur verið könnuð og borin saman. Almennt séð voru
samþættingarverkefni í Evrópu ekki komin eins langt og í
Norður­Ameríku. Þær greinar, sem höfðu verið birtar, leiddu í
ljós að víða í Evrópu er leitast við að samþætta þjónustu. Hins
vegar hefur reynst erfitt að bera árangur þeirra saman þar sem
skipulag, áherslur og hefðir eru ólíkar ef litið er til fjármögnunar,
stjórnunar og útfærslu (Alaszewski o.fl., 2004; Leichsenring,
2004a, 2004b; Leichsenring o.fl., 2005; Nies, 2004, 2006).
Af mikilvægum evrópskum verkefnum, sem beinast að
samþættingu heilbrigðis­ og félagsþjónustu, má nefna Procare
en það var styrkt af fimmtu rammaáætlun Evrópusambandsins
(2004­2005). Í þessu verkefni tóku þátt 10 stofnanir
í 9 löndum: Austurríki, Danmörku, Finnlandi, Frakklandi,
Þýskalandi, Grikklandi, Ítalíu, Hollandi og Bretlandi. Markmið
þess var að skoða og bera saman mismunandi hugmyndir,
módel og leiðir í aðildarlöndunum varðandi samþætta
heilbrigðis­ og félagsþjónustu fyrir aldraða sem þurfa á
umönnun að halda (Alaszewski o.fl., 2004; Billings og Malin,
2005; Leichsenring, 2004a og b; Leichsenring o.fl., 2005).
Carmen (Care and Management of Services for Older People
in Europe Network) var einnig evrópskt þróunarverkefni,
fjármagnað af Evrópusambandinu frá árinu 2001 til 2004. Að
verkefninu stóðu 40 stofnanir í 11 löndum: Belgíu, Danmörku,
Finnlandi, Þýskalandi, Grikklandi, Írlandi, Ítalíu, Hollandi, Spáni,
Svíþjóð og Bretlandi. Það beindist aðallega að stjórnun og
framkvæmd samþættrar þjónustu fyrir aldraða og að bæta
við þekkingu á þessu sviði, skoða útbreiðslu samþættingar og
framkvæmd hennar. Með því var reynt að fá sem víðasta sýn á
samþættinguna (Nies, 2004, 2006).
Af Norðurlöndunum hafa Svíþjóð og Danmörk lengsta hefð
fyrir samþættingu (Anderson og Karlberg, 2000; Colmorten
o.fl., 2004) en þar hefur stefnumörkun stjórnvalda vísað
veginn. Árið 1984 kynnti danski hjúkrunarfræðingurinn Lisa
Wagner aðferð við samþættingu þjónustu sem var upphaflega
skipulögð í bænum Skagevingen og leiddi til stóraukinnar
samþættingar. Þetta verkefni varð síðan fyrirmynd fjölmargra
verkefna í Danmörku og Svíþjóð (Wagner 2006; Stuart og
Weinrich, 2001). Árið 1992 urðu breytingar á stjórnskipun um
málefni aldraða í Svíþjóð. Reynt var að draga úr miðstýringu
í heilbrigðiskerfinu og auka valddreifingu til landsvæðanna
þar sem lögð var áhersla á samþættingu líkt og í Danmörku
(Anderson og Karlberg, 2000; Hedman o.fl., 2007).
Markmið samþættingar
Öll samþættingarverkefnin, sem skoðuð voru, byggðust á
þeirri hugmyndafræði að aldraðir séu betur komnir á sínum
eigin heimilum en á stofnunum. Þeir séu misleitur hópur með
fjölþættar þjónustuþarfir tengdar langvinnum sjúkdómum og
heilsufarsvanda. Þessum þörfum verði að sinna af fjölmörgum
faghópum sem þurfa að samhæfa sína þjónustu svo ekki
verði tvíverknaður eða að göt myndist í þjónustunni (Hébert
o.fl., 2008b; Kane o.fl., 2002b; Kodner og Kyriacou, 2000;
Gross o.fl., 2004). Samþættingu er jafnframt ætlað að auka
samloðun og samvirkni milli mismunandi kerfa auk þess að
auka hagkvæmni og skilvirkni og bæta gæði þjónustunnar og
lífsgæði skjólstæðingsins og þar með ánægju hans. Til að efla
hagkvæmni er einkum horft til minni notkunar á dýrari úrræðum
eins og bráðasjúkrahúsum og hjúkrunarheimilum (Bernabei
o.fl., 1998; Hébert o.fl., 2008a; Hildur Elísabet Pétursdóttir,
2011; Landi o.fl., 2001; Kane o.fl., 2002a; Kane o.fl., 2002b;
Kodner, 2006; Kodner og Kyriacou, 2000). Aukin hagkvæmni
og skilvirkni á ekki að koma niður á gæðum þjónustunnar.
Einkenni árangursríkra samþættingarverkefna
Einkenni árangursríkra samþættingarverkefna byggjast að
mestu á lýsingu á fimm verkefnum frá Norður­Ameríku og
tveimur frá Ítalíu. Þetta voru verkefnið PACE (Program of
All­inclusive Care for Elderly People) (Kodner og Kyriacou,
2000; Kodner, 2006), WPP (Winconsin Partnership Program)
(Kane o.fl., 2002a/b) og SHMO (Social Health Maintenance
Organisations) (Kodner, 2002; Leutz o.fl., 2003; Kodner og
Kyriacou, 2000) sem komu frá Bandaríkjunum og voru á
þriðja stigi samþættingar. Frá Kanada kom SIPA (Services
Intégrés pour les Personnes Âgées fragiles) (Bravo o.fl., 2008;
Béland o.fl., 2006; Kodner, 2006) sem er rannsóknarverkefni,
einnig á þriðja stigi, og PRISMA (Programme of Research to
Integrate Service for the Maintenance of Autonomy) (Leutz,
2005; Hébert o.fl., 2003a; Hébert og Veil, 2004; Hébert o.fl.,
2008a) sem er rannsóknarverkefni á öðru stigi. Frá Ítalíu
kom Rovereto­verkefnið en Bernabei o.fl. (1998) gerðu stóra
rannsókn á þessu verkefni árið 1998. Þaðan kom einnig The
Silver Network Project (Landi o.fl., 2001). Þessi tvö ítölsku
verkefni eru bæði á stigi tvö. Í töflu 1 má sjá helstu niðurstöður
sem rannsóknir á þessum samþættingarverkefnum hafa sýnt
fram á varðandi árangur þeirra. Þau atriði, sem borin voru
saman, voru innlagnir á sjúkrahús, komur á bráðamóttöku,
innlagnir á hjúkrunarheimili, kostnaður, ánægja skjólstæðinga,
álag á aðstandendur, lifun, uppfylltar þarfir og heilsa/starfsgeta
(sjá töflu 1) (Bernabei o.fl.,1998; Béland o.fl., 2006; Fisher o.fl.,
2003; Hébert o.fl., 2010; Kane o.fl., 2002b; Kane o.fl., 2006;