Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2012, Blaðsíða 36

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 4. tbl. 88. árg. 201232
Það á við hvort sem um er að ræða
greinda eða ógreinda geðröskun. Í
byrjun var umræddum hópi sinnt af
hjúkrunarfræðingum og sjúkraliðum
geðteymisins. Þeim fannst þeir síður í stakk
búnir til að koma til móts við þarfir hópsins
með tilliti til foreldrahlutverksins og með
þarfir og þroska ungbarnsins í huga. Ég
kom inn sem nemi, tók að mér að sinna
verðandi móður með kvíðaröskun og veitti
henni fjölskyldumiðaða hjúkrunarmeðferð
byggða á Calgary­fjölskylduhjúkrun með
áherslu á samskipti og aðlögun að nýju
hlutverki. Eftir það var ekki aftur snúið.
Þarna sá ég að hægt var, með samtali,
að draga úr vanlíðan á meðgöngu. Ég
fór að kynna mér viðfangsefnið. Talað
var um í fræðilegum greinum að ekki
hefði verið sýnt fram á að hægt væri að
fyrirbyggja þunglyndi eftir fæðingu en
það hafði verið hægt hjá þessari konu.
Eftir sex heimavitjanir leið henni betur.
Hún lýsti breytingunni með orðum, ég
sá það á fasi hennar og það kom fram
á þeim spurningalistum sem ég notaði
í verkefninu. Ég óskaði eftir að fá að
hringja í hana níu vikum eftir fæðingu til
að fá upplýsingar um líðan. Þá kom í ljós
að hún sýndi engin einkenni vanlíðunar
níu vikum eftir fæðingu. Eftir námskeiðið
var óskað eftir að ég kæmi til starfa með
geðteyminu til að sinna þessum hópi og
ég samþykkti það og fékk mig flutta til
innan heilsugæslunnar.
Ný hjúkrunarþjónusta í
heilsugæslu
Við tók aðlögun að nýjum starfsvettvangi
og þróun hjúkrunarþjónustu. Ég fékk tæki­
færi til að kynnast meðferðarvinnu og með
stuðningi verkefnastjóra geð teymisins,
Sigríðar Hrannar Bjarnadóttur, mótaðist
sérhæfð hjúkrunar þjónusta fyrir foreldra
með vanlíðan á meðgöngu. Mér fannst
að sú þekking og reynsla sem ég hafði
öðlast yrði að fá formlega staðfestingu til
að geta verið tekin gild sem gagnreynd
þekking. Ég stefndi á að lokaverkefnið
yrði rannsókn á þessari nýju hjúkrunar­
þjónustu. Hins vegar hafði ég tekið svo
mikið af áhugaverðum námskeiðum að
ég var langt komin með að fylla upp í
einingafjölda til meistaraprófs. Ég þurfti
því að laga lokaverkefnið að því og gerði
því verkefni sem gat nýst sem undanfari
rannsóknar og bar heitið Fjölskyldumiðuð
hjúkrunarmeðferð við vanlíðan á
meðgöngu: Rannsóknaráætlun. Eftir
útskrift 2007 var ég ekki sátt við að hafa
ekki fengið rannsóknarreynslu í náminu
og ákvað því að nýta lokaverkefnið áfram
og sótti um leyfi til rannsóknar samkvæmt
rannsóknaráætluninni. Þannig gafst mér
tækifæri til að rannsaka þjónustuna sem
við höfðum verið að þróa. Gögnum var
safnað frá nóvember 2007 til október
2009. Öllum verðandi mæðrum, sem var
vísað í geðteymi heimahjúkrunar vegna
vanlíðunar á meðgöngu og uppfylltu
skilyrði rannsóknarinnar, var boðin
þátttaka ásamt mökum þeirra. Úrtakið
varð 60 pör og þegar þeim fjölda var náð
hélt þjónustan áfram og hafist var handa
við að vinna úr rannsóknargögnum.
Þegar hjúkrunarþjónustan breyttist í klíníska
rannsókn þurfti að setja henni ákveðinn
ramma til að allir fengju sambærilega
þjónustu. Meðferðin var fjórar heimavitjanir
þar sem hver vitjun hafði ákveðinn tilgang og
markmið. Sett var fram tilgáta og tilgangur
samkvæmt Calgary­hjúkrunarlíkaninu (tafla
1). Hvert samtal byrjaði með ákveðinni
opnunarspurningu en svo réðst framhaldið
á því hvaða viðfangsefni foreldrunum lá
mest á að ræða. Þegar þeirri umræðu
lauk var leitast við að skilja áhrif þess
sem um var rætt á meðgönguna sem
er aðlögunartími að breyttu hlutverki. Í
vitjununum var líka rætt um þroska og
atferli barns í móðurkviði til að auka á
næmni foreldra fyrir barninu og leggja
grunn að tengslamyndun. Rannsóknin
sjálf náði yfir fleiri þætti svo sem að
senda meðferðarbréf til foreldranna í lok
meðferðar. Samkvæmt Calgary­líkaninu
hefur það reynst styðjandi og heilsueflandi
að fá sent bréf sem tekur saman það sem
fram fór í vitjunum þar sem áhersla er lögð
á þá styrkleika og jákvæðu breytingar sem
hjúkrunarfræðingurinn tók eftir. Eftirfylgni
með vanlíðan móður eftir fæðingu fór fram
þegar barnið var níu vikna gamalt og við
eins árs aldur þess svöruðu foreldrar sömu
spurningalistum og í byrjun rannsóknar.
Það sem niðurstöðurnar leiddu í ljós
Niðurstöður rannsóknarinnar gefa til kynna
að til staðar sé hópur verðandi foreldra,
skjólstæðingar heilsugæslu, sem lifa við
mikla streitu og vanlíðan. Í hópnum var um
57% verðandi mæðra og 25% verðandi
feðra með tíð þunglyndiseinkenni. Einnig
reyndist hópurinn með talsverðan kvíða
sem kom fram á þeim sjálfsmatskvörðum
sem notaðir voru. Í samtölum kom fram
að margir höfðu gengið í gegnum áföll eða
höfðu búið við erfiðar heimilisaðstæður.
Bati var marktækur hjá báðum verðandi
foreldrum og var fylgni varðandi bata
innan parsins. Þriðjungur hópsins var þó
enn yfir viðmiðunarmörkum vanlíðunar
eftir hjúkrunarmeðferð. Það bendir til
að í úrtakinu sé hópur fólks sem á í
Tafla 1. Fjölskyldumiðuð hjúkrunarmeðferð við vanlíðan á meðgöngu.
Heimavitjanir Tilgáta Tilgangur
1. vitjun Meðganga og fæðing er eitt mesta breytingatímabil í
lífi fjölskyldu og getur haft áhrif á andlega, líkamlega
og félagslega heilsu.
Að fá fram upplifun og lífssýn fjölskyldunnar á vanlíðan
sinni.
2. vitjun Samskipti í parasambandi breytist á meðgöngu.
Styðjandi og jákvæð tengsl í fjölskyldu getur bætt
líðan hennar.
Að skoða áhrif meðgöngu á samskipti og samvinnu
fjölskyldunnar og opna fyrir lífssýn sem byggist á
styðjandi samskiptum þegar tekist er á við ný verkefni.
3. vitjun Góður stuðningur og skilningur á líðan verðandi
móður eykur líkur á öruggri tengslamyndun á
meðgöngu.
Að draga úr heftandi lífssýn sem hefur áhrif á vanlíðan
verðandi foreldra og efla hjálplega lífssýn til að auka getu
þeirra til að vinna saman.
4. vitjun Hjálpleg lífssýn getur bætt líðan fjölskyldunnar og
auðveldað henni að takast á við aðstæður sínar.
Að kanna hvort fjölskyldan hafi tileinkað sér hjálplega
lífssýn varðandi vanlíðan á breytingatíma.