Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2012, Blaðsíða 59

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 4. tbl. 88. árg. 2012 55
Ritrýnd fræðigrein
SCIENTIFIC PAPER
að útskýra og hugmyndir unglinganna um klám voru ólíkar
áherslum námsefnisins, fannst þeim til að mynda að myndir
Alfreðs Flóka væru engan veginn að sýna klám. Umfjöllun um
klám er vandmeðfarin vegna eðlis þess. Ein leið væri að sýna
klám af netinu inni í kennslustund og taka það til gagnrýnnar
umfjöllunar. Þessi nálgun gæti vakið upp neikvæð viðbrögð
foreldra sem ekki vilja að börn sín horfi á slíkt. Einnig er
skilningur okkar á klámi mjög einstaklingsbundinn og því er
mjög mismunandi hvað hneykslar fólk. Myndir Alfreðs Flóka,
sem hneyksluðu Íslendinga á sjöunda til níunda áratug síðustu
aldar, eru ekki litnar sömu augum nú af ungu kynslóðinni. Hins
vegar náðu nemendur að átta sig vel á þeim mikilvæga þætti er
felst í frjálsu og óþvinguðu kynlífi og þegar einhver mismunun
og jafnvel þvingun á sér stað.
Námsefnið byggist á hugmyndafræði um kynheilbrigði og
seiglu og á kenningu um félagsnám. Mikilvægir efnisþættir
kynheilbrigðis voru fléttaðir inn í allar kennslustundir og
afrakstur þess mátti til dæmis sjá í lokaæfingunni sem
nemendur unnu. Þar komu nemendur fram með margar góðar
hugmyndir um hvað kynheilbrigði væri sem sýndi heildrænan
skilning þeirra á efninu. Í sambandi við seiglu áttu nemendur
nokkuð auðvelt með að koma með hugmyndir um styrkleika
sína. Jafnframt höfðu þeir góða vitneskju um það hvað fælist
í sjálfstrausti. Að auki reyndu margar æfingar á að leita lausna
og koma með tillögur og voru þeir að jafnaði úrræðagóðir (til
dæmis æfingar 2.1, 3.1, 4.2). Í námsefninu eru sköpuð mörg
tækifæri fyrir unglinga til að skoða mikilvægi tjáskipta út frá
ýmsum aðstæðum. Þeir áttuðu sig til dæmis vel á því hvað
getur hindrað góð tjáskipti um kynlíf og smokkanotkun (Æfing
3.3). Ef litið er til félagsnámskenningarinnar má vænta þess
að nemendur hafi lært hvor af öðrum í hópastarfinu við að
leysa verkefnin og jafnvel fengið nýjar hugmyndir um lausn
vandamála. Hópastarfið reyndi á samskiptin innan hópanna
og ólík færni eins og að tjá sig, deila hugmyndum og taka tillit
til hugmynda annarra. Nemendur voru ekki látnir meta hvernig
þeir upplifðu hópastarfið en leystu vel af hendi verkefni sem
fjölluðu um samskipti. Gagnlegt hefði verið að fá mat nemenda
á hópastarfið.
Sá lærdómur sem draga má af ferlismatinu er að unglingar
hafa mikinn áhuga á kynfræðslu og því mikilvægt að ná til
þeirra með fjölbreyttu og athyglisverðu námsefni. Það brenna
á þeim margar spurningar sem þarf að svara. Það tekur tíma
að vinna með nemendum í hópum og því þarf að huga betur
að fjölda æfinga og fjölbreytni þeirra. Jafnframt þarf kennarinn
að fá góða þjálfun í kennslu efnisins, uppbyggingu æfinga og
úrvinnslu með nemendum. Við endurskoðun námsefnisins
verður unnið úr hugmyndum bæði nemenda og kennara en í
framhaldi af því er æskilegt að prófa það í nokkrum skólum.
Heimildir
Ahmed, N., Flisher, A.J., Mathews, C., Jansen, S., Mukoma, W., og
Schaalma, H. (2006). Process evaluation of the teacher training for an
AIDS prevention programme. Health Education Research, 21 (5), 621­
632.
Al­Iryani, B., Al­Sakkaf, K., Basaleem, H., Kok, G., og van den Borne,
B. (2010). Process evaluation of a three­year community­based peer
education intervention for HIV prevention among Yemeni youth people.
International Quarterly Community Health Education, 31 (2), 133­54.
Arna Axelsdóttir, Álfheiður Atladóttir, Heiða Sigríður Davíðsdóttir, Kristín
Skúladóttir, Kristrún Þóra Ríkharðsdóttir, Rannveig Rúnarsdóttir og
Sigfríður Héðinsdóttir (1990). Könnun á kynfræðsluefninu Lífsgildi og
ákvarðanir. Óbirt BS­ritgerð: Háskóli Íslands, Námsbraut í hjúkrunarfræði.
Ásdís Olsen (2006). Kynlíf. Kynfræðsla fyrir ungt fólk. Kennsluleiðbeiningar.
Sótt 30. janúar 2012 á http://www1.nams.is/kyn_torg/pdf.php?id=1.
Bandura, A. (2004). Health promotion by social cognitive means. Health
Education Behavior, 31, 143­164.
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual
Review of Psychology, 52, 1­26.
Bender, S.S., Juliusdottir, S., Kristinsson, T., Briem, H., og Jonsdottir, G.
(2004). Iceland. International Encyclopedia of Sexuality. New York:
Continuum.
Bender, S.S., Geirsson, R.T., og Kosunen, E. (2003). Trends in teenage
fertility, abortion and pregnancy rates in Iceland compared with
other Nordic countries, 1976­99. Acta Obstetricia et Gynecologica
Scandinavica, 82, 38­47.
Brindis, C., og Davis, L (1998). Designing effective family life education
programs. Washingtonborg: Advocates for Youth.
DiCenso, A., Guyatt, G., og Griffith, W.L. (2002). Interventions to reduce
unintended pregnancies among adolescents: a systematic review of
randomized controlled trials. British Medical Journal, 324, 1­9.
Erla Ragnarsdóttir og Þórhalla Arnardóttir (2006). Um stelpur og stráka.
Kennsluleiðbeiningar. Kynfræðsla. Sótt 30. janúar 2012 á http://www1.
nams.is/kyn_torg/pdf.php?id=3.
Forliti, J., Kapp, L., Naughton, S., og Young, L. (1991). Kynfræðsla: Lífsgildi
og ákvarðanir. (Sóley S. Bender, ritstjóri, Bogi Arnar Finnbogason,
þýðandi). Reykjavík: Námsgagnastofnun (Upphafleg útgáfa 1985).
Future of Sex Education (FoSE) (2011). National sexuality education
standards. Sótt 1. febrúar 2012 á http://www.futureofsexeducation.org/
documents/josh­fose­standards­web.pdf.
Heilbrigðis­ og tryggingamálaráðuneytið (2001). Heilbrigðisáætlun til ársins
2010. Reykjavík: Heilbrigðis­ og tryggingamálaráðuneytið.
Henderson, M., Wight, D., Raab, G.M., Abraham, C., Parkes, A., Scott, S.,
o.fl. (2007). Impact of a theoretically based sex education programme
(SHARE) delivered by teachers on NHS registered conceptions and
terminations: final results of cluster randomised trial. British Medical
Journal, 334, 133. DOI:10.1136/bmj.39014.503692.55.
International Planned parenthood Federation (IPPF). (2010). IPPF framework
for comprehensive sexuality education. Sótt á http://www.ippf.org/NR/
rdonlyres/CE7711F7­C0F0­4AF5­A2D5­1E1876C24928/0/Sexuality.pdf
Jóna Björg Pálsdóttir og Þorbjörg Harðardóttir (1993). Könnun á hvernig
kynfræðslu er háttað í efri bekkjum grunnskóla út frá sjónarhóli kennara.
Óbirt BS­ritgerð: Háskóli Íslands, Námsbraut í hjúkrunarfræði.
Kirby, D.B. Laris, B.A., og Rolleri, L.A. (2007). Sex and HIV education
programs: Their impact on sexual behaviors of young people throughout
the world. Journal of Adolescent Health, 40, 206­217.
Kirby, D.B. (2002). Effective approaches to reducing adolescent unprotected
sex, pregnancy and childbearing. The Journal of Sex Research, 39 (1),
51­57.
Kirby, D.B. (2001). Emerging answers. Research findings on programs to
reduce teen pregnancy. Washingtonborg: The National Campaign to
Prevent Teen Pregnancy.
Landlæknisembættið. (2012). Tilkynningaskyldir sjúkdómar. Sótt á http://
www.landlaeknir.is/smit­og­sottvarnir/smitsjukdomar/tilkynningarskyldir­
sjukdomar/.
Landlæknisembættið (2010). [Úrtak gagna um fóstureyðingar úr
heilbrigðisskrá landlæknis], Óbirt gögn.
Linnan, L., og Steckler A. (2002). Process evaluation and public health
interventions: An overview. Í A. Steckler og L. Linnan (ritstj.), Process
evaluation in public health interventions and research. San Francisco:
Jossey­Bass Publishers.
Lou J­H., og Chen, S­H. (2009). Relationships among sexual knowledege,
sexual attitudes, and safe sex behaviour among adolescents: A stuctural
equation model. International Journal of Nursing Studies, 46, 1595­1603.
Mukoma, W., Flisher, A.J., Ahmed, N., Jansen, S., Mathews, C. Klepp, K­I.,
og Schaalma, H. (2009). Process evaluation of a school­based HIV/AIDS
intervention in South Africa. Scandinavian Journal of Public Health, 37
(Suppl 2), 37­47.
Rew, L., og Horner, S.D. (2003). Youth resilience framework for reducing
health­risk behaviors in adolescents. Journal of Pediatric Nursing, 18 (6),
379­388.
Robinson, B.B.E., Bockting, W.O, Rosser, B.R.S., Miner, M., og Coleman, E.
(2002). The sexual health model: application of a sexological approach to
HIV prevention. Health Education Research, 17 (1), 43­57.