Morgunblaðið - 11.09.2015, Blaðsíða 41

MENNING 41
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. SEPTEMBER 2015
Silja Björk Huldudóttir
silja@mbl.is
Catherine Eyjólfsson og Erik Skyum-Nielsen
veittu við hátíðlega athöfn í gær viðtöku nýrri
heiðursviðurkenningu sem nefnist Orðstír og
ætluð er þýðendum íslenskra bókmennta á er-
lend mál. „Þessi viðurkenning er mér mikið
gleðiefni og heiður. Mér þykir vænt um að sjón-
um sé beint að þýðendum og starfi þeirra, því
þeir eru ansi oft býsna ósýnilegir,“ segir Cat-
herine.
Spurð hvers vegna hún hafi snúið sér að þýð-
ingum á sínum tíma segist Catherine alltaf hafa
haft mjög gaman af bókum. „Ég hef frá blautu
barnsbeini lesið mjög mikið. Þegar ég komst á
eftirlaun hafði ég meiri tíma til að lesa auk þess
sem mér fannst að ég þekkti íslenskt mál nógu
vel til þess að ég gæti farið að þýða. Einnig ríkti
hjá mér löngun til að deila með samlöndum
mínum heima í Frakklandi þessum frábæru
skáldverkum sem ég hafði kynnst hér,“ segir
Catherine, sem hefur frá árinu 1996 þýtt yfir 40
íslensk verk, þar á meðal um 15 skáldsögur auk
ljóða og styttri verka.
Þýðir bara bækur sem hrífa
Fyrsta bókin sem Catherine þýddi var Svan-
urinn eftir Guðberg Bergsson, sem út kom hjá
Gallimard-útgáfunni árið 1996. „Ég var mjög
hrifin af bókinni. Þar sem þetta var fyrsta bók-
in sem ég þýddi var ég svolítið óörugg, en fékk
góða hvatningu frá Gallimard-útgáfunni sem
reyndist mér mjög vel,“ segir Catherine og tek-
ur fram að hún þýði einvörðungu bækur sem
hún hrífist af. „Það eru auðvitað mikil forrétt-
indi að geta einskorðað sig við bækur sem mað-
ur hrífst af,“ segir Catherine og bendir á að hún
hafni verkefnum ef sér lítist ekki nógu vel á
bókina sem hún er beðin fyrir.
Spurð hvort einhver bók hafi verið eft-
irminnilegri í þýðingu en aðrar svarar Cather-
ine: „Mér þykir mjög vænt um allar þær bækur
sem ég hef þýtt og get ómögulega gert upp á
milli þeirra,“ og tekur fram að Svar við bréfi
Helgu eftir Bergsvein Birgisson sé sér enn
mjög ofarlega í huga, enda síðasta bókin sem
hún þýddi. „Ég var mjög hrifin af þeirri bók.
Hún er mjög íslensk og fólst mikil áskorun í því
að reyna að þýða hana.“
Catherine finnst gaman þegar bækur sem
hún hefur þýtt falla í góðan jarðveg í Frakk-
landi. „Mér þótti einstaklega gaman að Af-
leggjarinn eftir Auði Övu Ólafsdóttur skyldi slá
í gegn í Frakklandi,“ segir Catherine. Spurð
hvort hún finni fyrir auknum áhuga meðal
landa sinna á íslenskum bókum svarar Cather-
ine því játandi. „Ég held það sé Eric Boury, vini
mínum og kollega, að þakka að dyr hafa opnast
fyrir íslenskar nútímabókmenntir í Frakklandi.
Eric er svo afkastamikill og vinnur afar vel,“
segir Catherine, en Boury hefur m.a. þýtt bæk-
ur Arnaldar Indriðasonar og Jóns Kalmans
Stefánssonar.
Spurð hvers vegna Ísland hafi orðið fyrir val-
inu til búsetu segir Catherine langa sögu liggja
þar að baki. „Þetta byrjaði sem ástarsaga. Ég
kynntist eiginmanni mínum heitnum, Emil
Eyjólfssyni, sem var sendikennari við Sor-
bonne-háskóla í París þar sem ég var í námi.
Við bjuggum saman í Frakklandi í 12 ár áður
en við ákváðum að flytja til Íslands árið 1972,“
segir Catherine, sem um árabil kenndi frönsku,
fyrst við MT og síðan MH, áður hún sneri sér
að þýðingarstörfum. Innt eftir því hvert verði
næsta þýðingarverkefni hjá sér segist Cather-
ine hafa augastað á nýjustu bók Kristínar Óm-
arsdóttur, sem nefnist Flækingurinn. „Ég er
mjög hrifin af þessari bók og langar að þýða
hana en er enn ekki komin með útgefanda.“
Felur í sér endursköpun
„Þessi viðurkenning kom mér þægilega á
óvart en þetta er ofsalega góð hvatning. Ég
finn fyrir miklum áhuga á íslenskum bók-
menntum í heimalandi mínu og mun halda
áfram að þýða þar til yfir lýkur,“ segir Erik. Í
ár er liðið 41 ár síðan hann fluttist til Íslands til
að taka við stöðu sendikennari í dönsku við Há-
skóla Íslands, sem hann gegndi í fjögur ár. Að-
spurður segist Erik hafa þýtt fyrstu bók sína
haustið 1976. „Ástæða þess að ég fór að þýða
var sú að Thor Vilhjálmsson, sem varð góður og
náinn vinur minn, var tilnefndur til Bók-
menntaverðlauna Norðurlandaráðs fyrir skáld-
sögu sína Fuglaskottís. Ég þýddi bókina á
nokkrum mánuðum og hitti Thor reglulega á
þeim tíma þar sem hann fór yfir þýðinguna
mína og gaf mér góðar ábendingar. Samstarf
okkar skilaði sér í betri þýðingu, en veitti mér
líka ómetanlega innsýn í hvernig miklir lista-
menn vinna og hugsa,“ segir Erik, sem í fram-
haldinu tók sér það fyrir hendur að setja saman
safnrit með þýðingum á prósa íslenskra sam-
tímaskálda á borð við Thor, Jakobínu Sigurðar-
dóttur og Véstein Lúðvíksson. „Sú bók kom út
1981. Á þeim tíma var ég einnig farinn að þýða
ljóð Einars Más Guðmundssonar, sem skilaði
sér í ljóðasafni undir titlinum Frankensteins
kup,“ segir Erik og bendir á að samstarf þeirra
Einars Más hafi verið óslitið allar götur síðan,
en nú á haustmánuðum kemur nýjasta skáld-
saga hans, Hundadagar, út samtímis á íslensku
og dönsku.
Spurður hvort einhver af þeim mörgu bókum
sem hann hafi þýtt úr íslensku sé eft-
irminnilegri en önnur segir Erik ómögulegt að
svara því. „Ég get ekki gert upp á milli bók-
anna. Mér finnst ég í öllum þýðingum mínum
hafa haft möguleika á því að endurskrifa verk
annars og komast nálægt sköpunarferlinu.
Þýðing getur aldrei verið vélræn yfirfærsla frá
einu tungumáli til annars,“ segir Erik og bend-
ir á að Google translate sé gott dæmi um hve
illa slík vélræn yfirfærsla geti farið.
„Þýðing felur ávallt í sér endursköpun þar
sem merking jafnt sem form er flutt milli
tungumála og yfir menningarleg, landfræðileg
og sálræn landamæri. Slík færsla krefst mikils
af þýðandanum, sem þarf jafnframt að vera fær
um að setja sjálfan sig til hliðar. Eitt af því sem
gerir þýðingarvinnuna jafn heillandi og raun
ber vitni er að hún veitir manni frelsi undan
sjálfum sér þegar maður gerist þjónn annarrar
manneskju. Sjálfum finnst mér óendanlega
heillandi að sökkva mér ofan í meðvituð og
ómeðvituð áform rithöfundarins í sköpunarferli
hans,“ segir Erik og tekur fram að sem standi
sé hann heillaður af Undantekningunni eftir
Auði Övu Ólafsdóttur, en bókin er væntanleg á
dönsku í þýðingu Eriks nú á haustmánuðum.
„Textar Auðar búa yfir yndislegri hlýju, ynd-
isþokka, visku og hyggindum. Þegar maður
hefur upplifað þá blöndu af angurværð, sárs-
auka og visku sem verk hennar bjóða upp á fyll-
ist maður eldmóði við að miðla því yfir á
dönsku.“
Inntur eftir því hvað sé fram undan hjá sér
nefnir Erik tvær bækur sem hann hlakki til að
fara að þýða. „Fyrri bókin er Suðurglugginn
eftir Gyrði Elíasson, sem er ein sorglegasta
bókin sem ég hef nokkurn tímann lesið, en hún
er mjög falleg,“ segir Erik, sem lokið hefur við
að þýða Koparakur, Nokkur almenn orð um
kulnun sólar og Hér vex enginn sítrónuviður.
„Síðan hefur mig lengi dreymt um að þýða
Tómas Jónsson metsölubók eftir Guðberg
Bergsson, því að hún er lykilrit í samtímabók-
menntum Íslendinga,“ segir Erik, en útgáfu-
fyrirtækið Sisyfos mun gefa hana út.
„Ofsalega góð hvatning“
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Orðstír Catherine Eyjólfsson og Erik Skyum-Nielsen með viðurkenningarnar á Bessastöðum.
 Catherine Eyjólfsson og Erik Skyum-Nielsen fagna því að sjónum sé beint að starfi þýðenda
 Þau veittu í gær á Bessastöðum viðtöku nýrri heiðursviðurkenningu sem nefnist Orðstír
RÚV mun heiðra Halldór Laxness
með því að sýna á sunnudagskvöld-
um þær kvikmyndir sem gerðar
hafa verið upp úr sögum hans. Fyrst
verður sýnd kvikmyndin Salka
Valka frá árinu 1954, sunnudaginn
18. október.
Laxnessveisla RÚV er haldin í til-
efni af því að í desember verða 60 ár
liðin frá því að skáldið hlaut Nóbels-
verðlaunin í bókmenntum. RÚV
mun sýna allar kvikmyndir sem
gerðar hafa verið eftir sögum Lax-
ness, þar á meðal sjaldséðar perlur
eins og Brekkukotsannál, Para-
dísarheimt, Sölku Völku og At-
ómstöðina, sem hafa ekki verið
sýndar opinberlega í áratugi. Þá
verða einnig sýndar Kristnihald
undir Jökli og Ungfrúin góða og
húsið. Allar myndirnar verða sýndar
í fyrsta sinn í íslensku sjónvarpi í
endurbættum útgáfum og þá bæði
hvað varðar hljóð- og myndgæði. Í
tengslum við myndirnar verða sýnd-
ir stuttir þættir með gömlum mynd-
og hljóðbrotum þar sem Laxness
ræðir um verk sín og boðið verður
upp á annað efni tengt honum.
Mánudaginn sl. var undirritað
samkomulag milli RÚV og Guðnýjar
Halldórsdóttur, kvikmyndagerðar-
konu og dóttur skáldsins, um að-
komu RÚV að þessu Laxness-átaki
sem felst í fjárframlagi til endurbóta
og kaupa á sýningarrétti á nýend-
urbættum eintökum af ofantöldum
kvikmyndum, að því er segir í til-
kynningu. Þar segir að Guðný hafi
átt frumkvæði og veg og vanda að
þessu þjóðþrifaverki ásamt eigin-
manni sínum og meðframleiðanda,
Halldóri Þorgeirssyni. Samkomu-
lagið var undirritað á Gljúfrasteini
af Guðnýju, Magnúsi Geir Þórðar-
syni útvarpsstjóra og Skarphéðni
Guðmundssyni, dagskrárstjóra
RÚV. „Aðrir miðlar RÚV taka einn-
ig þátt í að minnast 60 ára Nóbels-
afmælis Laxness með dagskrárgerð
og viðburðum sem tengjast Nóbels-
skáldinu á ruv.is og í útvarpinu. Rás
1 hefur frá því í maí flutt lestur
skáldsins sjálfs á völdum verkum við
afar góðar undirtektir hlustenda.
Þegar hefur lestur hans á Gerplu og
Brekkukotsannál verið fluttur. Nú
stendur yfir lestur á Kristnihaldi
undir Jökli og að endingu les hann Í
túninu heima. Í desember er svo
gert ráð fyrir að Víðsjá geri sér-
staka dagskrá í tilefni af nóbels-
afmælinu,“ segir í tilkynningu.
RÚV heldur Laxnessveislu
 Allar þær kvikmyndir sem byggðar eru á bókum
skáldsins verða sýndar frá 18. október til 13. desember
Á Gljúfrasteini Skarphéðinn, Magnús Geir, Guðný og Halldór.
Sigurgeir Sig-
mundsson gítar-
leikari heldur út-
gáfutónleika sína
í kvöld á Spot í
Kópavogi. Sigur-
geir er að gefa
út sína fyrstu
sólóplötu og var
hún á dögunum
plata vikunnar á
Rás 2.
Á tónleikunum
kemur Sigurgeir fram með
„Draumabandinu“ sínu, sem er
skipað þeim Jóhanni Ásmundssyni
bassaleikara, Ingvari Alfreðssyni
hljómborðsleikara og Ásmundi Jó-
hannssyni trommuleikara. Sér-
stakir heiðursgestir verða hljóm-
borðsleikararnir Eyþór
Gunnarsson, Óskar Einarsson og
Þórir Úlfarsson ásamt trommuleik-
aranum Sigfúsi Óttarssyni.
Á tónleikunum verður flutt efni
af nýútkominni hljómplötu Sig-
urgeirs en einnig fá að fljóta með
vel valdir ópusar úr smiðju Gary
Moore og Jeff Beck.
Fyrir tónleikana mun gítar-
smiðurinn Gunnar Örn Sigurðsson
kynna nýja gítara sem hann hefur
smíðað. Áhugasamir ættu því að
mæta snemma.
Sigurgeir
Sigmundsson
Útgáfutón-
leikar Sigur-
geirs á SPOT
MAZE RUNNER 6,9
NO ESCAPE 3:45,5:45,8,10:15
STRAIGHTOUTTACOMPTON 10:20
THE GIFT 8
ABSOLUTELY ANYTHING 6
SKÓSVEINARNIR 2D 3:50
FRUMMAÐURINN 2D 3:45
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
Miðasala og nánari upplýsingar
TILBOÐ KL 3:45
TILBOÐ KL 3:45
TILBOÐ KL 3:50