Iðjuþjálfinn - 01.05.2005, Síða 22

Iðjuþjálfinn - 01.05.2005, Síða 22
22 – IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2005 reglulega. Vefurinn sem þrýstist saman milli sætis og setbeina verður fyrir miklum þrýstingi ef sætið er flatt. Til að draga úr þrýst- ingnum þarf sætið að vera formað að líkamanum með "dæld" undir setbeinum og oft einnig formað fram undir lærin (Engström, 2003). Formskorin sessa getur bætt stöðug- leika og komið í veg fyrir núning milli beina og húðar. Hún getur einnig skorðað þann sem situr á henni svo "vel" að hún hamli hreyfingum. Sess- urnar eru úr mismunandi efnum, oft með stífum grunni og mýkra yfirlagi, eða úr efnum með eiginleika sem dreifa þrýstingi. Mikilvægt er að huga að hvernig efnið leiðir hita og safnar raka. Engin ein sessa hentar öllum eða leysir öll vandamál. Mikilvægt er að þarfagreina og síðan að leita lausna út frá þeim eiginleikum sem bjóðast. Áhrif og eiginleikar mismunandi efna Svampsessur eru fyrst og fremst mjúkt undirlag til að auka þægindi og vellíðan. Þær eru oftast ekki form- skornar, úr millistífum svampi eða svampi með stífara undirlagi og mýkra efra lagi. Einnig eru til svampsessur sem mótast eftir þeim sem á þeim situr og dreifa þyngdinni. Samheitið þrýsti- jöfnunarsvampur er oftast notað yfir þennan svamp, sem er frá mörgum framleiðendum og er misstífur. Stífleiki og þyngd svamps í sessunni er m.a. val- ið út frá þyngd notandans. Þykkt sessunnar hefur áhrif á hversu vel hún dreifir þrýstingi, þannig að gæðin batna með aukinni þykkt. Séu svamp- sessur skornar í teninga eykur það loft- streymi um þær og minnkar mótþrýst- ing. Svampsessur eiga það sameigin- legt að þær eru oftast léttar og með- færilegar. Sessur úr efnum sem dreifa þrýst- ingi eru oft formskornar, lagaðar að líkamanum, þannig að þrýstingur dreifist á stærri flöt. Þetta geta verið sessur úr þrýstijöfnunarsvampi, gel- eða loftpúðar. Sessurnar eru oft með nokkuð stífu formuðu undirlagi og mýkra efni ofan á sem formast eftir lík- amanum þegar setið er. Þetta eru sess- ur sem henta einstaklingum sem sitja þungt, lengi í einu og/eða eru í sára- hættu. Gel er þétt efni sem mótast þegar setið er á því, þrýstir á móti og dregur því ekki mjög vel úr þrýstingi. Mikil- vægt er því að „hrista gelsessur til“ reglulega. Gelsessur eru einnig fremur þungar sem getur verið ókostur. Efnið „viscous fluid“ sem er skylt geli hefur fleiri jákvæðar hliðar. Það er léttara, það leitar ekki aftur í upprunalega stöðu (hefur ekki minni) og þrýstir því ekki eins á móti (Hendriksen, 2003). Hiti og kuldi hafa áhrif á gelefnin, þannig að þau verða mjög hörð í kulda og mjög lin í hita. Uppblásnar sessur þarf að stilla ná- kvæmlega, þannig að þrýstingur verði hæfilegur fyrir notandann. Leiðbein- ingar um hvað er hæfilegur þrýstingur og hvernig á að stilla hann fylgja sess- unni. Ekki er nóg að gera þetta einu sinni, heldur þarf stöðugt að fylgjast með því að réttur þrýstingur haldist. Loftsessur dreifa þrýstingi vel séu þær rétt stilltar og vinna þannig á móti þrýsti- og núningsskaða á húð. Þær eru léttar og meðfærilegar fyrir þá sem kunna að stilla þær. Einnig þarf að huga eiginleikum áklæðisins sem þarf fyrst og fremst að gefa vel eftir til að eiginleikar sessunn- ar nýtist. Aðrir eiginleikar eins og hvernig loftar um efnið, hvort það safnar raka eða er gegndræpt eru einnig miklivægir. Hvernig yfirborðið er, „hált“ og auðveldar hreyfingu eða "stamt" og skorðar einstaklinginn. Að lokum þarf að vera auðvelt að þrífa áklæðið. Í lauslegri könnun sem greinarhöf- undur og Oddrún Lilja Birgisdóttir iðjuþjálfi gerðu meðal nokkura iðju- þjálfa og starfsfólks hjá Miðstöð heimahjúkrunar kemur fram, að hvergi er um markvissa greiningu þrýstisára að ræða. Byggt á reynslu til að meta aðstæður og greina áhættuþætti. Greinilegt er að margt gott er gert nú þegar til að fyrir- byggja og veita viðeigandi meðferð í tengslum við sárahættu eða til að græða sár. Helst virtist okkur vera skortur á markvissari vinnubrögðum og samhæfðari aðgerðum t.d. milli fag- hópa. Hvort vandamálið er stórt eða lítið er afstætt, hvert þrýstisár kostar þjóðfélagið háar fjárhæðir og einstak- linginn ómælda þjáningu og óþægindi. Stöðug fræðsla og að vera vakandi fyrir vandamálinu dregur úr þrýstisár- um samanber minnkun sára um nær helming á Borgundarhólmi milli ár- anna 2001 og 2002 við fræðsluátak og aukna meðvitund. Heimildaskrá Baldur Tumi Baldursson (2004, 21 október). Margir þjást af illlæknanlegum sárum. Fréttablaðið. Brynja Björnsdóttir, Ingibjörg Helgadóttir og Þóra Þ. Guðjónsdóttir (1997). Mælitæki til að meta áhættu fyrir þrýstingssára- myndun. Óbirt efni. Háskóli Íslands. Námsbraut í Hjúkrunarfræði. Engström, B. (2003). Tryksår - medicinske aspekter. Í Dreier, H. Trykksårsfore- byggelse i den siddende stilling. (bls. 33- 54) Esbjerg: Hjælpemiddelinstituttet. Hendriksen, M (2003) Madrasser og Puder. Hjelpemiddlet, nr.1, 27-29. Köbenhavn Hjelpemiddelinstituttets forlag. Jörgensen, B. (2003). Tryksår - medicinske aspekter. Í Dreier, H. Trykksårsfore- byggelse i den siddende stilling. (bls 9- 22) Esbjerg: Hjælpemiddelinstituttet. Kjeldsen, S. (1999). Færre tryksår med computerprogram. Sygeplejersken 1999; 52, bls 4-9 Nilsson, J. (2004). Vad kostar ryggmargsska- dades stittsår. Sótt 4. nóvember frá www.hi.se/butik/pdf Schoonhover, L Haalboom JRE, Bousema MT et al. Prospective cohort study of routine use of risk assessment scles for prediction of uncers. British Medical Journal 2002; 325: 797-712. Flestar heimildir benda á að mikilvægast í bar- áttunni við þrýstisár er að þekkja vandmálið, vera vakandi fyrir því og að kunna skil á fyrir- byggjandi aðgerðum. Greinilegt er að margt gott er gert nú þegar til að fyrirbyggja og veita viðeigandi meðferð í tengslum við sárahættu eða til að græða sár.

x

Iðjuþjálfinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Iðjuþjálfinn
https://timarit.is/publication/1164

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.