Iðjuþjálfinn - 01.06.2015, Side 16

16
en Hugarafl notar vinnuskilgreiningar
Judi um valdeflingu sem grunn í starfi
sínu svo og Grófin, geðverndarmiðstöð
á Akureyri. Judi lést 2010 af líkamlegum
orsökum.
Daniel Fisher er einstaklingur sem
náði bata af geðklofa, menntaði sig til
geðlækninga og starfar nú hjá National
empowerment center í Bandaríkjunum.
Hann þróaði ásamt samstarfskonu sinni
Laurie Ahern valdeflingarmódelið og
PACE (people advocating for change
through empowerment) batamódelið.
Daniel kom með ný sjónarhorn,
hugmyndir og leiðir til bættrar geðheilsu.
Batamódelið er í raun vegvísir fyrir það
hvernig samfélagslegur stuðningur
getur ýtt undir bata (Ahern og Fisher,
2001).
Landspítalinn - Kleppur er nú að
innleiða PACE og valdeflingu á sínar
geðdeildir og hefur starfsfólk fengið
leiðsögn Auðar Axelsdóttur, iðjuþjálfa,
til verksins en Auður leiðbeindi einnig
í verkefni búsetudeildar sem kynnt
verður í næsta kafla.
Hvað er valdefling?
Valdefling snýst um að breyta
sjálfsskilningi, t.d. þeirra sem þurfa
á einhvers konar aðstoð að halda
eða veita hana. Hugmyndin er sú
að stuðla að því að þeir sjái sig sem
einstaklinga sem hafi rétt til að bregðast
við þjónustuveitendum, skipulagi og
stjórnun þjónustunnar, aðstoðinni sem
þeir fá og því lífi sem þeir kjósa að lifa
(Elín Ebba Ásmundsdóttir, 2009). Að
fela vald í hendur einstaklings og veita
honum frelsi til að glíma við verkefni á
sinn hátt og axla á þeim ábyrgð. Efla getu
einstaklingsins til að stjórna eigin lífi,
taka sjálfstæðar ákvarðanir, nýta réttindi
sín og öðlast þau lífsgæði sem eðlileg
þykja. Áhersla er lögð á að notendur séu
virkir þátttakendur í eigin lífi og þekking
þeirra, reynsla og nærvera sé nýtt sem
auðlind fyrir þá þjónustu sem verið er
að veita. Starfsfólk og notendur vinna
saman á jafningjagrunni og skipta á
milli sín hlutverkum og ákvarðanatöku
er varða þjónustuna. Starfsfólkið
leggur áherslu á að skapa aðstæður
fyrir notendurna til að geta komið í
framkvæmd eigin hugmyndum svo þeir
fái notið sín sem best og upplifað sig
sem virka þátttakendur í samfélaginu
(Lára Björnsdóttir o.fl., 2011).
Að efla og styrkja valdeflingu og
notendasamráð í þjónustu við fatlað fólk
er heiti á samstarfsverkefni sem farið var
af stað með á vormánuðum árið 2014.
Velferðarráðuneytið gerði samning
við búsetudeild Akureyrarbæjar og
Sveitarfélagið Árborg um innleiðingu
á hugmyndafræði valdeflingar og átti
innleiðingin að ná bæði til íbúa og
starfsfólks. Búsetudeild Akureyrarbæjar
sá um að innleiða hugmyndafræðina í
þjónustu við fólk með geðröskun sem
býr í sjálfstæðri búsetu. Sveitarfélagið
Árborg tók að sér að innleiða og styrkja
hugmyndafræði valdeflingar í þjónustu
við fólk með þroskahömlun sem býr í
sjálfstæðri búsetu.
Markmið verkefnis
Markmið verkefnisins var fyrst og fremst
að styrkja hugmyndafræði valdeflingar
og notendasamráð í þjónustu við fólk
með geðröskun sem býr í sjálfstæðri
búsetu á Akureyri. Verkefnið var
unnið á þjónustusvæði bú setu deildar
Akureyrar og nær bæði til
íbúa og starfsfólks.
Íbúafjöldi er um 40
manns. Fimm búa á
áfangaheimilinu Hamra-
túni. Fimm einstaklingar
búa í þjónustukjarnanum
Skútagili, tveir einstakl ingar
sækja þangað þjón ustu
og aðrir fimm í þjón ustu­
kjarnanum Vallar túni. Síðan
eru um 25 einstaklingar
sem þiggja þjónustu frá
Gránufé l ags teyminu .
Teymið er hluti af almennri
félagslegri heimaþjónustu
og er fyrir einstaklinga með
geðfötlun og viðvarandi vímuefnavanda.
Þjónustan felst í því að starfsmenn eru
til aðstoðar frá kl. 10:00 til kl. 20:00
alla daga vikunnar. Íbúarnir þurfa mjög
mismunandi þjónustu en reynt er að
mæta hverjum og einum þar sem hann
er staddur. Starfsmannafjöldinn er um
30 manns í mismikilu starfshlutfalli.
Þannig að allt í allt nær verkefnið til um
70 manns.
Framkvæmd verkefnisins var á þá
leið að skipaður var þriggja manna
vinnuhópur fagfólks til að móta
hugmyndir að verklagi og leiðum
til að innleiða hugmyndafræði vald-
eflingar í búsetuþjónustu við fólk
með geðröskun. Vinnuhópurinn, sem
leiddi þetta verkefni, útbjó margvíslegt
fræðsluefni, m.a. fræðslufyrirlestra,
fræðslumöppur fyrir vinnustöðvar
og kynningarbækling um valdeflingu.
Sýnd voru fræðslumyndbönd, geð-
veikar batasögur kynntar til leiks,
vinnusmiðjur og beinar leiðbeiningar
veittar til starfsmanna og íbúa. Fræðslan
var sniðin að þörfum starfsfólks og
notenda og fól í sér að markvisst væri
unnið að því að starfsfólk og notendur
störfuðu á jafningjagrunni. Einnig
var leitað leiða til að efla samvinnu
milli notenda og starfsfólks og nýta
betur styrkleika starfsmanna og dreifa
ábyrgðinni. Þær leiðir, sem við notuðum
við innleiðinguna, voru fræðsla fyrir
stjórnendur, fagmenntaða starfsmenn
og einnig ófaglærða starfsmenn.
Íbúar þjónustukjarnanna fengu einnig
fræðslu en þeir höfðu val um hvort þeir
tækju þátt í fræðslunni. Haldin voru
fræðslukvöld fyrir notendur í þeim
tilgangi að styðja þá og styrkja í að taka
ákvarðanir og ábyrgð á eigin lífi. Reynt
var að efla frumkvæði þeirra og þeir
hvattir til að taka þátt í ákvörðunum
við uppbyggingu á þjónustunni. Einnig
var lagður grunnur að
því að setja á laggirnar
notendasamráð. Í upp-
hafi verkefnisins var
gerð könnun, sem lögð
var bæði fyrir íbúa og
starfsmenn, til að mæla
eða meta þekkingu þeirra
á valdeflingu. Könnunin
var síðan endurtekin í
lok verkefnisins og var
útkoman mjög jákvæð.
Í upphafi verkefnisins
voru skilgreindir þrír
hópar sem kynna skyldi
hugmyndafræðina um
valdeflingu á tímabilinu
september 2014 – janúar 2015.
Fyrsti hópurinn voru starfsmenn
sem vinna í þjónustukjörnum og
Gránufélagsteyminu, annar hópurinn
voru síðan íbúar eða notendur þjón-
ustukjarnanna Skútagils og Vallartúns
og þriðji og síðasti hópurinn voru
íbúar eða notendur á áfangaheimilinu
Hamratúni. Alls var könnunin lögð fyrir
18 almenna starfsmenn og 15 íbúa. Þar
sem erfitt getur verið að ná til íbúa sem
eru í þjónustu Gránufélagsteymis var
ákveðið að leggja könnunina ekki fyrir
þann hóp.
Könnunin
Útbúinn var spurningarlisti sem innihélt
sex spurningar með svarmöguleikunum;
mjög vel, frekar vel, frekar illa og illa.
Meðfylgjandi eru spurningarnar og
helstu niðurstöður fyrir hópana þrjá.
1. Hversu vel þekkir þú hugmyndafræði
valdeflingar? Í upphafi voru 12 sem
þekktu hugmyndafræði illa eða
Starfs fólkið legg­
ur áherslu á að
skapa aðstæður
fyrir notendurna
til að geta komið í
framkvæmd eigin
hugmyndum svo
þeir fái notið sín
sem best og upplifað
sig sem virka
þátttakendur í
samfélaginu.