Iðjuþjálfinn - 01.06.2015, Side 50

50
Nína JensenÞórunn Sif Héðinsdóttir
Mænuskaði er afdrifaríkur atburður sem hefur veigamikil áhrif á líf
fólks og breytir stefnu þess á augabragði.
Færni til að takast á við daglegar athafnir
er ekki sú sama og áður og þarf fólk að
tileinka sér nýjar aðferðir við framkvæmd
verka. Í kjölfarið fer umhverfið að
skipta mun meira máli en fyrr, hlutir,
samfélagshópar, rými og viðfangsefni í
samfélaginu ásamt efnahag, menningu
og stjórnarfari eru allt þættir sem ýmist
ýta undir eða draga úr þátttöku fólks
með mænuskaða. Markmið þessarar
rannsóknar var að kanna upplifun fólks,
sem hlotið hefur mænuskaða, af þeim
breytingum, sem verða á þátttöku í
iðju við skaðann, og kanna hvernig
þeir brugðust við því. Eftirfarandi
spurningar voru settar fram: (1) Hvaða
breytingar upplifa einstaklingar á
daglegu lífi í kjölfar mænuskaða? (2)
Hvernig takast þeir á við breytingarnar?
Til að svara spurningunum varð
eigindleg viðtalsrannsókn fyrir valinu og
notast var við viðtalsramma Iðjusögu
sem er matstæki byggt á Líkaninu
um iðju mannsins (MOHO), en sú
hugmyndafræði stýrði rannsókninni.
Auglýst var eftir þátttakendum meðal
félagsmanna Samtaka endurhæfðra
mænuskaddaðra (SEM) og gerðust sex
félagsmenn þátttakendur í rannsókninni.
Viðtöl voru tekin við fjóra karlmenn og
tvær konur á aldrinum 24-50 ára, sem
höfðu alskaða frá hryggjarlið C6 eða
neðar og slösuðust fyrir a.m.k. þremur
árum. Viðtölin voru hljóðrituð og
afrituð orðrétt og síðan þemagreind.
Helstu niðurstöður rannsóknarinnar
sýndu að ráðstöfun tíma og orku var
breytt og þörf var á nýjum aðferðum til
að takast á við dagleg verk vegna skertrar
færni. Hlutverk þátttakenda tóku líka
breytingum þar sem viðfangsefni sumra
hlutverka þurfti að aðlaga að breyttri
færni og öðrum viðfangsefnum gátu
þeir ekki lengur gegnt vegna þess að
þeir réðu ekki við þau. Þá tóku sumir
að sér ný hlutverk, s.s. að berjast
fyrir réttindamálum fatlaðra. Ýmsir
umhverfisþættir höfðu áhrif á þátttöku
viðmælenda í daglegu lífi og ýttu ýmist
undir eða takmörkuðu hana. Mikilvægt
var fyrir þátttakendur að fá stuðning og
hvatningu frá fjölskyldum og vinum en
há þrep, þröng rými og torfær náttúra eru
dæmi um hindranir sem þátttakendur
upplifðu. Hugarfar hafði mikið að
segja um hvernig viðmælendum gekk
að takast á við breytingar sem fylgdu
mænuskaðanum. Jákvæðni og bjartsýni
einkenndu suma en aðrir áttu erfiðara
með að fóta sig í lífinu og sætta sig við
hlutskipti sitt. Flestir höfðu það viðhorf
að horfa ekki á vandann heldur tækifæri
sem buðust.
Lykilhugtök: Mænuskaði, umrótar-
breyt ingar, daglegt líf, þátttaka.
Leiðbeinandi: Kristjana Fenger
„Maður þurfti auðvitað að læra allt
upp á nýtt.“
Breytingar á daglegu lífi í kjölfar mænuskaða
3.2.
Iðjuþjálfi miðlar af þekkingu sinni og reynslu til
annarra iðjuþjálfa, nemenda og samstarfsfólks.
Er þekking mín og reynsla sem iðjuþjálfi mitt
einkamál? Án þess að hugsa sérstaklega um það,
erum við daglega að miðla þekkingu og reynslu
til okkar þjónustuþega. En hvenær deildi ég síðast
þekkingu minni til annarra í starfsumhverfinu?
Siðaregla 3.2 bendir á að iðjuþjálfi miðli þekkingu
sinni og reynslu til annarra iðjuþjálfa, nemenda
og samstarfsfólks.
En af hverju? Hvers vegna er það ekki mitt
einkamál hvort og hverjum ég miðla af þekkingu
minni og reynslu? Um leið og þetta er sagt koma
upp hugtökin fagleg ábyrgð og starfsskyldur.
Hluti af fagmennskunni er að vera opin/n fyrir
því að leiðbeina og fræða aðra í starfsumhverfinu.
Umfjöllun um siðareglur
Það getur til dæmis átt sér stað í formi samtala,
greinaskrifa eða fyrirlestrahalds. Fagmaður er
hluti af hópi sem lýtur ákveðnum lögmálum og
þar eru þjónusta og þátttaka mikilvæg gildi. En
hvað skal segja ef upp koma hagsmunaárekstrar?
Á iðjuþjálfi að gefa frá sér þekkingu og reynslu
jafnvel þó svo að það stríði gegn hans eigin
hagsmunum? Siðareglur geta hjálpað til við
að greiða úr slíkri siðferðislegri klemmu. Þær
eru vegvísir og hvetja til umræðu en veita
ekki alltaf einhlít svör. Ábyrgðin er okkar að
halda umræðunni vakandi og takast á við nýjar
áskoranir.
Guðrún Áslaug Einarsdóttir iðjuþjálfi og
guðfræðingur.