Þjóðmál - 01.12.2010, Side 40

Þjóðmál - 01.12.2010, Side 40
38 Þjóðmál VETUR 2010 Verðbólgumarkmið innleitt Eftir að krónan var sett á flot og Seðla-banka Íslands sett verðbólgumarkmið árið 2001 náðist nokkur stöðugleiki á gjald- miðilinn . Framan af var verðbólga nálægt markmiði og krónan virtist þjóna hlutverki sínu þokkalega . Eftir að útlánaþensla hófst í bankakerfinu, sérstaklega í kjölfar breyt inga á húsnæðislánamarkaði 2004, myndaðist hins vegar undirliggjandi þrýst- ingur á verðlag . Seðlabankinn gat með illu móti mætt þessum þrýstingi með hefð- bundnum peningamálaaðgerðum þar sem fyrirtæki og heimili gátu auðveldlega vikið sér undan aukinni vaxtabyrði með því að taka lán í erlendum myntum . Jafnframt er eðli verðtryggingar þannig að vaxta hækk- anir Seðlabanka hafa lítil áhrif á kostnað við langtímalán þar sem vextir á slíkum lánum eru í meginatriðum fastir . Seðla bankinn brá því á það ráð að halda innflutnings verð l agi niðri og þar með verðbólgu með því að halda krónunni sterkri og var það meðal annars gert með því að laða að erlenda fjárfesta – hvetja til svo kallaðra vaxta munar við skipta . Í meginatriðum fólust þessi vaxta munar- viðskipti í því að erlendir bankar hófu útgáfu skuldabréfa í íslenskum krónum sem síðan voru seld til erlendra fjárfesta, svo kölluð Jöklabréf . Samtals voru gefin út Jöklabréf að upphæð 695 milljarðar króna frá 25 . ágúst 2005 þar til útgáfu þeirra var hætt 4 . september 2008 . Meðalnafnvextir á þessum bréfum voru 11,8% . Íslensku bankarnir þjónuðu sem milli- liður í þessum viðskiptum og skiptu vaxta- muninum, sem ríkti milli erlendra gjald- miðla og þess íslenska, með erlendum út gefend um – um leið náðu bankarnir í fjármagn sem þeir síðan lánuðu til íslenskra fyrirtækja og heimila . Þessi iðja leiddi í sjálfu sér til þenslu – peningastefnan beit í skottið á sér . Lántaka í erlendri mynt stórjókst og neysla bar öll einkenni þess að heimilin væru haldin gengisglýju . Fyrirtæki og heimili trúðu því að gengið mundi ekki breytast sem leiddi til auðsáhrifa – meiri neyslu og fjárfestingar en raunhagkerfið gaf tilefni til . Gengi krónunnar var of sterkt sem leiddi til viðskiptahalla og ofþenslu . Gjaldmiðill endurspeglar undirliggjandi hagstjórn Margir hafa kennt krónunni um þá rússí banareið sem íslensk peninga- málastefna hefur verið á undanfarinn áratug . Þar hafa menn fundið rangan sökudólg – gjaldmiðill allra ríkja endurspeglar undir- liggjandi hagstjórn og því er rangt að tala um að eitthvað tiltekið efnahagsástand sé gjaldmiðlinum að kenna . Nákvæmlega eins og að efnahagsástandið á Grikklandi og Írlandi er ekki hægt að rekja til evrunnar þá er ekki hægt að rekja ástandið á Íslandi til krónunnar . Gjaldmiðilsvandamál Íslend inga endurspegla þá óstjórn sem hefur verið í efnahagsmálum undanfarin ár, nákvæm lega eins og á Grikklandi og Írlandi . Formleg fjármálaregla Til leysa þann hagstjórnar- og gjald-miðils vanda sem Íslendingar búa við er hér lagt til að tekin verði upp fjármálaregla sem styður við peningamálastefnuna á þann hátt að ekki þurfi að beita vaxtatækjum Seðlabankans á jafn afdrifaríkan hátt og verið hefur . Fjármálareglan felst í því að: Ríkisútgjöld vaxi sem nemur meðalhag vexti undanfarinna 10 ára óháð árferði. Ef þessi regla væri við líði yrði ríkissjóður rekinn með afgangi í góðæri en halla í óáran . Reglan myndi dempa hagsveifluna og leggja léttari byrgðar á peningamálastefnuna . Af rannsókn, sem höfundur framkvæmdi fyrir nokkrum árum í samvinnu við dr . Marías Halldór Gestsson, má draga þá ályktun að ef fylgt hefði verið þeirri stefnu í opin ber-

x

Þjóðmál

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðmál
https://timarit.is/publication/1175

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.