Þjóðmál - 01.09.2012, Blaðsíða 28

Þjóðmál haust 2012 27
Nú þegar gruggið er sest sér hvert barn hve
„absúrd“ slík athugasemd og „áfell is dómur“ er .
Finni rannsóknarmenn eftir að hafa fínkembt
allt til að þóknast lýðnum (sem margoft kom
fram að þeir óttuðust mjög) ekkert annað
til að saka menn um, hljóta bankastjórarnir
að hafa verið líkastir hvítskúruðum englum .
Áfellis atriðin tvö snerust hvorugt um „að SÍ
hafi farið á hausinn“ . Einungis um það sem
sjá má í dag að nær ekki einu sinni upp í að
vera tittlingaskítur . En af hverju endursegja
hinir sömu sífellt klisjuna um að SÍ hafi farið
á hausinn? Af hverju segja þeir ekki að SÍ hafi
orðið gjaldþrota? Það er einfalt, dr . Watson .
Það er vegna þess að bankinn, sem átti að hafa
farið á „hausinn“, skuldaði ekki nokkrum
manni krónu . Skuldabréfaframlag ríkisins
var hreint bókhaldsatriði . Skuldir ríkisins
vaxa ekki um krónu við að afhenda stofnun,
sem hún á 100% eign í, skuldabréf til langs
tíma . Seðlabankinn og ríkið geta ákveðið á
fimmtán mínútna fundi að það skuldabréf sé
úr sögunni og það breytir engu um rekstur
bankans . Fjöldi seðlabanka hefur um áratugi
verið rekinn með neikvætt eigið fé . Miklu
fleiri þeirra eru jafnan reknir á núlli og allur
hagnaður hvers árs er sendur í ríkissjóð .
Ef björgunaraðgerðir seðlabanka við lána-
stofnun í sínu fé duga ekki og í ljós kemur
að logið hafði verið til um eignastöðu lán-
takandans hefur eingöngu farið fram
pen inga prentunarleg aðgerð . Ef allir við-
skiptabankarnir og sparisjóðir eiga í hlut
gæti slík peningaprentunarleg aðgerð leitt
til verðbólgu, en þó ekki varanlegrar ef djúp
efnahagsleg lægð fylgir . Þá rýrnar gengi
gjald miðils ins vissulega, sem getur á móti
verið lykilatriði við björgun efnahagslífsins
eins og sagan sýnir .
Fyrst reikningar viðskiptabankanna þriggja
sýndu sterka eiginfjárstöðu var SÍ skylt að
lána þeim í heimagjaldmiðli það sem þeir
þurftu og reikningar þeirra sýndu að þeir
gætu staðið undir . (Endurskoðaðir af stærstu
endur skoðunarfyrirtækjum landsins og FME
taldi ekki ástæðu til að rengja .) Ella hefðu
bankarnir allir farið samstundis í þrot . Þegar
á daginn kom að endurskoðaðir reikn ingar
viðskiptabankanna voru rang ir þá vantaði
auðvitað þar með upp á greiðslu getu þeirra
á endurhverfum lánum frá Seðla bankanum .
Slíkar kröfur eru hvar vetna í heiminum
forgangskröfur . En eftir bankahrun var
ákveðið, meðal annars með neyð ar lögunum,
að setja þær sem al menn ar kröfur í gömlu
bankana . Þannig var komið til móts við
erlenda kröfuhafa og ríkissjóði jafnframt
spöruð framlög til nýju bankanna .
Góð ráð dýr
Hagfræðingurinn Jón Steinsson kvart-aði yfir því opinberlega skömmu
fyrir bankahrun haustið 2008, að SÍ
lánaði íslensku bönkunum ekki nóg! Eftir
bankahrun lýstu hann og Már Guð munds-
son og fleiri slíkir því yfir við ríkisstjórn-
ina að henda hefði átt gjald eyris var asjóði
Seðlabankans lóðbeint ofan í bálið . Slík
dæmi um ráðleggingar hag fræðinga segja
ekki alla söguna um stöðu hagfræðinnar, en
þær segja kannski meiri sögu um þá sem
þarna eiga hlut að máli og eru enn að þenja
sig .
Eftir þá breytingu sem gerð var eftir
banka hrun, meðal annars með neyð arlög-
unum og áður var rakin, varð bók hald slegt
tap Seðlabankans um 2,5% af þeim skuldum
sem við bankahrunið hvíldu á þjóðarbúinu .
Hefði tjónið annars orðið um 1% . Er
það, eins og nú er oft haft á orði erlendis,
kraftaverk, rétt eins og það að Seðlabankinn
tapaði ekki krónu af gjaldeyris forða sínum
við bankahrunið, ef frá er talið það sem
kann að verða af því að bankinn dró í þrjú
ár að selja FIH-bankann, sem við veðtöku
2008 var að mati danskra yfirvalda þrefalt
verðmeiri en veðið .
„Reykjavíkurbréf 07 .09 .12“,
SunnudagSMogginn 9 . september 2012