Þjóðmál - 01.09.2012, Síða 35

34 Þjóðmál haust 2012
— hvort það er olían, aðstaða til hern aðar
í Suðvestur-Asíu, og/eða mann rétt inda brot
olíufurstanna sem við þykjumst ekki sjá .
Samstarfsríki á heimsvísu
Samstarfsríki á heimsvísu eru svo önnur ríki heims sem eiga í ýmsu samstarfi við
Atlantshafsbandalagið . Þetta eru vestræn
lýðræðisríki í öðrum heimshlutum, Ástralía,
Nýja-Sjáland, Japan og Suður-Kórea . Undir
þennan hatt falla einnig lönd sem tengjast
eða tengdust hernaðinum í Suðvestur-Asíu,
Írak, Afghanistan og Pakistan . Mongólía
er sér á báti þarna, þar sem Mongólía
er ekki ennþá aðili að Öryggis- og sam-
vinnustofnun Evrópu og því ekki með í
Evró-Atlantshafssamstarfsráðinu .
Aðrar fjölþjóðastofnanir
Stjórnmálafræðingar eru ekki fyllilega sammála um að hve miklu leyti fjöl- og
alþjóðastofnanir eru sjálfstæðir áhrifavaldar
í samfélagi þjóðanna, eða hvort þær séu
í raun nokkuð meira en bara tákn um
sameiginlegan vilja aðildarlandanna . Engu
að síður hefur Atlantshafsbandalagið —
sem fjölþjóðastofnun — verið í sam starfi
við aðrar stofnanir, s .s . Evrópu sam bandið
og Sameinuðu þjóðirnar í tengslum við
friðargæslu, varnir gegn sjó ránum og svipuð
verkefni . Þetta er vita skuld vegna þess að
Evrópusambandið og Sam einuðu þjóðirnar
hafa ekki beint hern aðar legt bolmagn annað
en það sem aðildar löndin kunna að láta í té .
Hver er svo tilgangurinn með
þessari samvinnu? Hvað vill
Atlantshafs bandalagið?
Stefna Atlantshafsbandalagsins (e . NATO´s Strategy) hefur breyst eftir
„kalda stríðið“ . Stefnan eins og hún er núna
snýst um þrjú meginatriði: (1) Sameigin-
legar varnir þar sem litið er á árás á eitt
ríki sem árás á þau öll . (2) Að hindra eftir
diplómatískum leiðum og með friðargæslu
að spennusvæði breytist í ófriðarsvæði) . (3)
Samvinna við önnur lönd með svipaðar
þjóðfélagsskoðanir .
Formlegur tilgangur Atlantshafsbanda-
lags ins hefur alltaf verið ljós — hernaðarlegt
öryggi aðildarríkjanna . Öryggi ristir þó
dýpra en það sem gert er með hefð bundn um
stríðstólum . Telur þar með sam eigin legur
styrkur til að láta ekki bjóða sér afarkosti,
varnir gegn hryðjuverkum og tryggt
framboð matvæla og eldsneytis . Öryggis á-
kvæði Atlantshafssáttmálans, um að árás á
eitt aðildarríki sé árás á þau öll, á bara við
um aðildarríkin 28, en ekki samstarfsríkin .
Efnahagslegt öryggi er sjaldan rætt, en er
mikilvægt engu að síður . Þetta á ekki bara
við um aðildarlönd bandalagsins, heldur
öll lönd heimsins . Bjáti mikið á í efnahags-
málum og almenningur hafi ekki ráð á mat
og lífsnauðsynjum veldur það oft óeirðum,
byltingum og jafnvel stríðum með til heyr andi
blóðsúthellingum . Enginn heilvita maður vill
stríð að nauðsynjalausu, en í sum um heims-
hlutum hefur alþýðan litlu að tapa, sbr . bylt-
ingarnar í arabaheiminum undanfarið .
Síðan kemur svo spurningin um lýðræðið .
Það er algjör krafa að aðildarlönd Atlants hafs-
banda lagsins séu lýðræðisríki, en þegar kemur
að sam starfslöndunum tekur „Realpolitik“
við . Sum samstarfslöndin eru sannarlega lýð-
ræðis- og réttarríki, en mörg eru því víðs fjarri .
Atlantshafsbandalagið þarf því að gera upp
við sig hvort sam starfslöndin eigi bara að vera
lönd med svipaða þjóðfélagsuppbyggingu og
Vestur lönd, hvort samstarfið eigi einnig að ná
til vafasamra landa þar sem samstarfið gæti
e .t .v . beint þeim á rétta braut, eða hvort eigi
að efna til samvinnu við nánast hvern sem er
án tillits til stjórnarfars .
Í stað þess að skipta samstarfsríkjunum