Félagsbréf - 01.12.1961, Blaðsíða 26

24
FÉLAGSBRÉF
innar, næra sig með erfiði alla sína lífdaga og neyta brauðs síns í sveita
síns andlits, hljóta hið erfiða líf. Hinar nýju undirstéttir munu öðlast
bjargálnir, ríkulegan tíma, mikið næði, léttar hyrðar, livorki vanda,ábvrgð,
áhrif, virðingar né völd, en hljóta hið auðvelda líf. Hlutverkunum verður
að vissu leyti snúið við, frá því sem var. Nýju undirstéttirnar munu eink-
um verða tómstundastéttir og uppskera tíma-, vinnu- og orkuarð þeirra
véla, sem yfirstéttirnar nýju skapa, stjórna, varðveita og endurnýja af fórn
sinni, striti og kunnáttu. Þá mun ekki rætast það, sem skáldið spáði, og ekki
„opnast það eymdanna djúp, þar erfiðið liggur á knjám, en iðjulaust fjár-
safn á féleysi elst, sem fúinn í lifandi trjám.“
Af því að þekkingin er svo mikil og margskipt og þróast og vex svo ört
sem er, krefst hvers konar kunnátta ekki eingöngu linnulausrar vinnu þess
manns, sem nemur og rannsakar, heldur einnig sérhæfingar hans, takmörk-
unar hans í mjög þrönga þekkingarleit, og hún heimtar, að hann fórni fyrir
sérfræðigrein sína víðri og jafnvel æðri menntun, þeim þroska, sem víð-
tæk menntun veitir. Svo kann að fara, að hinir nýju áhrifamenn, rannsókn-
ar- og vísindamenn, verði mjög takmarkaðir sérfræðingar, hálærðir í mjög
þröngri sérgrein, lítt fróðir í almennum efnum, -—- menn, sem „vita meirá
og meira um minna og minna.“ Hætta er á, að vegna sjálfstrausts síns og ör-
yggis í þröngri þekkingargrein sinni verði þeim ekki ljós takmörkun sín
á öðrum sviðum. Þeir gætu orðið varnarlausir gagnvart föstum skoðunum,
hvers konar stefrium, öfgaflokkum, hleypidómum, sefjunarmætti, kreddum
og ofstæki. Lærdómsmenn gætu orðið hæði fórnandi menn og fórnardýr
samfélagsins. Þeir gætu bæði orðið þjóðfélaginu gagnlegir og skaðlegir,
hjargvættir og meinvættir, óhjákvæmilegir vegna sérkunnáttu sinnar, hættu-
legir vegna lokunar og takmörkunar sinnar.
Tala langskólagenginna manna mun takmarkast af þeim hlutfallsfjölda,
sem hefur löngun og hæfni til æðra náms. í Danmörku verða nú um 5%
stúdentar af hverjum fæðingarárgangi, í Svíþjóð um 8% og hér á landi
líklega um 6% eða svo, en um 11% munu taka landspróf hér að jafnaði.
I Danmörku er það álit dómbærra manna, að um 20% liafi getu til að ná
stúdentsprófi þar í landi og hina hæfari námsmenn, sem hætta þar í mið-
skólunum, vanti ekki svo mjög hæfileika og fé til æðra náms sem löngun
og áhuga sjálfra þeirra og vilja og örvun foreldra þeirra. Hins vegar er
gert ráð fyrir, að háþróað tækniþjóðfélag þurfi þess við, að eins margir
námshæfir menn verði stúdentar og langmenntaðir og kostur verður á.