Félagsbréf - 01.12.1961, Blaðsíða 27

FÉLAGSBRÉF
25
Álitið er, að innan skamms verði af brýnni þörf og nauðsyn stefnt mark-
visst að því í Danmörku og Svíþjóð að fjölga stúdentum og háskóla-
gengnum mönnum eins og framast verður unnt. í Noregi er það skoðun
kennara, að um 40% manna hafi hæfni til að ná stúdentsprófi. Menntunar-
möguleikar meginþorra manna eru ef til vill meiri en nokkurn hefur órað
fyrir. Þeir munu ekki vera nægilega rannsakaðir enn. Meiri hluti manna
hefur aldrei orðið aðnjótandi ákjósanlegustu uppeldisáhrifa og beztu
kennsluaðferða.
Tómstundir, bæði til athafna og næðis, hafa alltaf verið takmark nokkurs
hluta mannkynsins, þeirra, sem betur hafa mátt. Líf yfirstétta á öllum öld-
um ber vitni um það, þrælahald þeirra fyrr á tímum og vélvæðing þeirra
á síðari tímum. Tómstundir hafa alltaf fallið í hlut og orðið eign einhvers
hluta, venjulega lítils hluta samfélagsins. Tómstundir, hinn dýrmæti arðm
vinnunnar, hafa veitt það frelsi, sem eftirsóknarvert hefur þótt. Þær hafa
veitt frelsi til ráðstöfunar tíma og orku. Þær hafa orðið það orkuver, sem
fengizt hefur úr nauðsynlegt afl til andlegrar iðju og átaka. Þær hafa
orðið skilyrði mannanna til æðri lífsnautnar, þroska, framfara, fegrunar,
fágunar og siðmenningar.
í Aþenuborg hinni fornu hafði frjáls almenningur svo miklar tómstundir
til umráða, að fátítt er enn sem komið er meðal alþýðu manna nú á dögum.
Gizkað er á, að í Aþenu hafi verið 1 þræll á hverja 2 frjálsa menn. Frjálsir
borgarar hennar áttu því kost á að verja tíma sínum í annað en að vinna
fyrir sér og sínum. Ágæti Aþenumanna hinna fornu, arfur þeirra, er að
nokkru leyti orðinn til vegna ríflegra tómstunda þeirra. Tómstundir voru
eitt af mörgum skilyrðum hinna furðulegu afreka Grikkja og grundvallar-
sköpunar þeirra í skáldskap, listum, hugsun, heimspeki, náttúrufræði,
lögfræði og stjórnskipunarfræði.
Það er ólíklegt, að fornbókmenntir okkar íslendinga hafi orðið til án
mikilla tómstundaumráða forfeðra okkar. Öll listsköpun hlýtur að heimta,
auk lífsreynslu, náinnar lífssnertingar, annars vegar hæfileika, innblástur,
andagift, ímyndunarafl, djúpa lífssýn og fegurðarskyn, allt það, sem bezt
þróast í næði, hins vegar átak, menntun, æfingu, þjálfun, fágun, sjálfsögun,
allt það, sem kostar áreynslu, orkueyðslu. Því meiri andans verk, sem unnin
eru, því meira tíma- og orkumagn hefur verið afgangs frá brauðstriti til
hugarátaka. Andleg afrek forfeðra okkar á Sturlungaöld voru ávöxtur
þeirrar iðju, sem ekki var látin í askana.