Stjórnartíðindi fyrir Ísland: B-deild - 01.12.1875, Síða 25

I
nfl lieimln lieyloll af húsmönnum, sem hafa afnol af jörðn lil beilar og slœgna fyrir mál-
nytn og annan pening, er þeir liafa sjer og sínum lil framfœris, þar á múli liggur það
fyrir ntan verkaliring valdsljórnarinnar að leggja fullnaðardóm á það, hvort hinn einstaki
gjaldþegn sje skyldur að greiða gjaldið, og er það samkvæml hlutarins eðli og löggjölinni
dómsmál. Neiti húsmaður að greiða heytoll, getur hlutaðeigandi prestur gjört eitt af
tvennu. llann getur sótt gjaldþegninn á vanalegan hátt fyrir dómi til að greiða tollinn,
og á presturinn von á að fá gjafsókn í slíku máli; og hann getur látið laka gjaldið lög-
taki á sína ábyrgð, en það er þá þeim, sem verður fyrir löglakinu, frjálst, að höfða mál út
af því fyrir dómstólunum gegn preslinum. Hvað nú snerlir þá spurningu, hvort prestar
megi krefja hina nefndu húsmenn um heytoll, þá hafa stiplsyfirvöldin þegar í brjefi frá I.
fehrúar 18G91 til prófastsins kveðið upp það álit, að svo megi vera, og íinn jeg, með því
að ákvarðanir þær, sem hjer koma til greina, einkum í hinum svokallaða Píningsdómi frá
1489, og í presta- eða lögrjeltumannadómi frá 1510, koma ekki í bága við þetta álit,
enda eru þær ekki alveg samkvæmar og virðast bygðar á eldri ákvörðunum, sem eigi nú
eru kunnar, eigi ástœðu til að breyla úrskurði stiptsyfirvaldanna í nefndu brjefi.
Brjef landshöfðingja (til stiptsyfirvaldanna).
Kennari við hinn lærða skóla hjer í bœnum Benidikt Gröndal hefur í brjefi frá 4. þ.
m. sólt um 400 króna styrk af fje því, sem veitt er fyrir þetla ár lil ýmislegra óvissra
nlgjalda, til að semja lýsingu á Reykjavík og Seltjarnarnesi og um leið koma upp safni
(slenzkra nálturuhlula. Lýsinguna ætlar hann að láta vera á 100 blöðum af slórum upp-
drátlarpappír, og eiga á þeim að vera auk korta yfir Ileykjavík og Seltjarnarnes og ein-
slaka hluti þess, myndir af Reykjavík og Seltjarnarnesi, fjallasýninu allt í kring, einstökum
merkilegum lnisum, öllum dýrum, sem hjer finnast og beiðandinn getur náð, fiokkuðum
eptir kynjum og æltum, jurtum, sleinum og jarðtegundum; þessum myndablöðum á að
fylgja skýring, og safn af náttúruhlulum þeim, sem lýst er, og ætlar beiðandinn að sjá
um, að náltúruhlutir þessir verði geymdir, með því að kaupa glös ulanum þau dýr, sem
1) I þesEii brjefl segir inebnl annars svo:
„YJer ílítum þab íniólmælaulegt, ab allir þeir húsmenn, sem hafa grasnytjar og gjalda tíund til sveitar
eigi aíi greifca presti heytoll, en um hitt getur verií) meiri efl, hvort grasnytjar eigi líka a6 skilja um liey-
kaup e%a eiuungis um þ4, sem hafa föst umráb yflr grasbýli eba jarbarparti. ]>ar sein sagt er ( dúmi frá LölO,
ab Jioir, sem hafa búskap og grasnytjar, skuli greiba presti heytoli, þá lýtur þab eingöngu tilhjáleigna bœnda,
eins og presturinn hefur tekib franr, en verbnr ekki beimfoert upp á nú veraudi ástand húsmanna, sem kanpa
hey eba boyskap fyrir uokkrar skepnur. Ab vísu er oss þab kunnugt, ab Goir bi6kup Vídalin ( brjefl til pró-
faalsiiis f Kyjafjarbarsýslu dags. 30. marz 1812 hefur álitib, ab húskona sú, sem spurzt var fyrir um, og sem
átti 2 málnytukúgildi eba jafuvel meira og grasnyt fyrir þau, œtti ab svara heytolli til prests, og ( öbru brjell
12. aprll 1804 ályktab, ab hin sama skylda hvíldi á öllum, sem hefbu eldstó og „familie“, ásanit málnytu ajer
og sinum til framfœris, þótt þeir ekki bafl heyskap fyrir baua á þeim bœ, bvar þeir nppihalda sjer, heldur
kaupi bann eba leigl annarstabar, sem og ab etiptsyflrvöldin seirina í brjefum siuum og eiukanlega i brjefl til
prófastsins í þingeyjarsýslu 1. ágúst 1830 bafa vísab til tjebra biskupsúrskurba og bygt álit sitt á þeim. Kii
þar 6em eíns og bjer, ekki eru til beiiilinls lagaákvatbanir eba dómar sem taka af öll tvíinæli, þykir oss efasamt,
ab hlutabeigandi gjalderidur nú á titnum álíti sig buudua vib yflrvaldaúrskurbi, ef þelr ganga þeim á inóti,
eins og lika dómstðlaruir muudu þegar svo á steudur, mikib tillit liafa til venjounar á hverjum stab, eins og
ebliiegt er, og sem vjer eiuuig vorbum ab leggja áherzlu á. þótt vjer þvi fyrir vort leyti álítnm eblílegast ub
binda lambsfóbursskylduua vib umráb einhvers jarbarparts, getur þab þó ekkí álitizt llinum gildaudi lögnm ó-
sanikvæmt, ab þeir sem hafa skepnur og kaupa hey cbur beyskap fyrir þær, greibi presti lambsfóbur, þó ekki
hafl þeir jörb eba jarbarpart til umrába, þar som sú venja er komiu á, og þab því síbur, þegar um þá meun
er ab rœba 6em eru í skiptltiuud eius og presturinn segir, ab eigi sjer stab í 6inni sóku, því ab þotta sýuir,
ab þoir bljóti ab bafa talsverbau pening, 6em uaumast yrbi framfluttur nema á afuotoru eiuhvers Jarbarparts til
beitar og slœgna. Ab öbru leyti beyrir þetta mál uudir úrskurb dómstólanna“.
187;“)
ÍO
27(1 a
febr.
II
8da
marts