Bjartur og frú Emilía: tímarit um bókmenntir og leiklist - 01.07.1991, Page 54

skynseminnar og samsamast viljanum, þá verður hún að birtast í
viðeigandi formi, svo hún verði flutt af plani hreinnar hugleiðslu og
þeirrar þekkingar sem af henni sprettur yfirá plan skynfæranna
þarsem hún í bókstaflegum skilningi rennur saman við sjálfa
líkamsstarfsemina. Og viðeigandi tjáningarform þvílíks hugboðs
um eðlislæga einingu allra lífsferla hlýtur að vera annað og meira en
mál tungunnar einnar; það er „mál" gervalls mannslíkamans.
Harmleikurinn sem formleg tjáning hefst á dansi, vegna þess
að í dansinum íklæðist myndlíkingin holdi og blóði, hinir ýmsu
þættir hennar finna áþreifanlegar hliðstæður í háttbundnum
hreyfingum líkamans, og líkaminn sjálfur verður nokkurskonar
tákn eða tjáning tilverunnar. Þegar talinu víkur að dansi er hætt við
að menn gefi sig á vald háfleygum lýsingum og túlkunum í stað
jarðbundinna skilgreininga. Hér er náttúrlega verið að tala um
ljóðrænan skáldskap, en skáldskap í dýpri skilningi þarsem ekki
verður framar greint milli forms og innihalds. Kannski má í því
sambandi minna á orð R.R.Maretts: „Menn dönsuðu heimspeki sína
áðuren þeir skráðu hana, og sennilega líka áðuren þeir hugsuðu
hana."6 Hér þarf ekki að vera um að ræða neinn leyndardóm, ef
menn hafa hugfast að endaþótt merking dansins hafi verið
upphugsuð af heimspekingum eða hugsuðum, þá á merking hans
eiaðsíður rætur að rekja til túlkunar og tjáningar á raunverulegri
reynslu þeirra sem hlut áttu að máli. Hugsun er ákaflega víðtækt og
margbrotið hugtak, einsog mannfræðingar hafa leitt í ljós, og hafi
ein tegund hugsunar átt þátt í að skapa dansinn, þá er ekki útilokað
að grafast megi fyrir um rætur hans með annarri tegund hugsunar.
Þá mætti til dæmis líta á dansinn sem holdgun þeirra ferla sem
mannshugurinn hafði skynjað að hann ætti sameiginleg með
náttúrunni í heild.
Ef við gefum okkur að upphaflegur tilgangur harmleiksins
hafi verið að gera mönnum fært að fagna með háttbundnum hætti
þátttöku sinni í háttföstum ferlum náttúrunnar, þá erum við komin
langan veg frá hinni djúphugulu myndlíkingu sem fyrr var nefnd.
Dansinn var í öndverðu sjálf sprottin og hlutlaus dægradvöl sem átti
upptök sín í viljanum til að tjá með líkamshreyfingum tiltekna
hugsýn, en þegar frammí sækir fer hann smátt og smátt að fá á sig
blæ nytsemdar. Þá breytingu má kannski skýra með því, að hjá
vitsmunaveru einsog manninum geti engin hugsýn varðveitt
54
Bjartur ogfrú Emilía