Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.10.2015, Page 11
dýra og fugla. Í starfi fram-
kvæmdastjóra Kötlu jarðvangs er
hlutverk hennar hins vegar að
ná fólki, sem vinnur hvað á sínu
sviði að ólíkum viðfangsefnum, til
samstarfs. Byggðaþróun og gras-
rótarstarf er leiðarstef í hug-
myndafræði jarðvanga, það er að
virkja almenning til þátttöku.
Þannig sameinast fólk í ferða-
þjónustu, matvælaframleiðslu,
handverki, menningarstarfi og
fræðum undir einu merki. Rauði
þráðurinn er þó náttúra og jarð-
fræði og búseta sem mótast af
hvoru tveggja.
„Jarðvangur byggist á sam-
starfi ólíkra aðila og starf mitt
gengur mikið út á að tala við
fólk og styrkja tengsl, ekki síður
en að móta stefnuna,“ segir
Brynja. Hún getur í því sam-
bandi tveggja klasa á svæðinu,
það er Friður og frumkraftar í
Skaftárhreppi og Visit Vik í
Mýrdal sem vinna í auknum
mæli með jarðvanginum. Fleiri
sambærileg dæmi eru annars
staðar á svæðinu – sem öll hafa
þó sambærilegt inntak.
Katla – jarðvangur var stofn-
aður fljótlega eftir eldgosið í
Eyjafjallajökli vorið 2010, sem
kom Íslandi svo rækilega á kort-
ið. Hingað til lands hafa eftir
það komið hópar bæði áhuga-
fólks og vísindamanna til að
kynna sér eldstöðina og nær-
liggjandi svæði.
Brynja telur raunar að nýlega
afstaðið hlaup í Skaftá muni
einnig skapa tækifæri til fræðslu
á náttúruöflunum og dýpri upp-
lifunar af svæðinu. Portúgölskum
vísindamönnum sem hún leið-
sagði um Suðurland á dögunum
þótti áhugavert að kynna sér að-
stæður, til dæmis við Eldvatn.
Þótti framtak heimafólks einnig
áhugavert, svo sem sýningin á
Þorvaldseyri undir Eyjafjöllum.
Allt tengist þetta arleifð jarð-
fræðinnar sem tengir verkefnið
saman. Þar er eldvirkni jarðar í
aðalhlutverki og Katla í Mýr-
dalsjökli efst á blaði, eins og
nafnið ber með sér. Hinar eld-
stöðvarnar innan Kötlu jarð-
vangs eru Eyjafjallajökull, Tind-
fjöll, Grímsvötn og Bárðarbunga.
Upphaf byltingar
Eldgosið í Laka árið 1783 var í
alla staði sögulegt. Það lagði
stór svæði í eyði, fólk lagði á
flótta en síðast en ekki síst
skóp gosið Móðuharðindi, lagði
fimmtung fámennrar þjóðar í
gröfina og olli margvíslegum
breytingum á umhverfi og veðr-
áttu. Hafa fræðimenn raunar
bent á að öskumóðan og brenni-
steinsmengunin sem lá yfir Evr-
ópu eftir gosið hafi orsakað upp-
skerubrest í Frakklandi og
víðar. Það hafi, samkvæmt kenn-
ingunni um að maður með
svangan maga verði jafnan upp-
reisnargjarn, leitt af sér ólgu í
mannlífi, sem kunni að hafa ver-
ið upphaf frönsku byltingarinnar
árið 1789.
„Eldvirkninni fylgir því að ná-
ið er fylgst með svæðinu af vís-
indamönnum og stofnunum og
stanslaust er verið að efla þekk-
ingu á þessu sviði sem og öðr-
um,“ útskýrir Brynja. „Lifandi
vísindi eru tækifæri til að efla
skóla- og vísindastarf og skapa
nýjar víddir í atvinnulífi. Þar
koma menningarminjar og lifandi
hefðir sterkar inn, en almennt
sagt er starfsemi Kötlu – jarð-
vangs til þess fallin að koma
vísindum á framfæri við almenn-
ing á auðskilinn hátt. Þar bjóð-
ast fjölbreyttar leiðir meðal ann-
ars til að virkja staðarbúa í að
nýta staðkunnáttu sína og sókn-
arfæri þessu tengd innan svæð-
isins.“
Svipmót náttúru á Suðurlandi er víða
fallegt í öllum hrikaleik sínum. Hér er
horft af miðjum Mýrdalssandi til jök-
ulsins þar sem bunga Kötlueldstöðv-
arinnar blasir við.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi Skaftárhlaupið var áhugavert í hrikaleik sínum. Þessi mynd var tekin við gömlu brúna yfir Eldvatn við Svínadal.
Á vegum Kötlu jarðvangs hafa
verið sett upp fræðsluskilti við yf-
ir 25 áningarstaði á svæðinu, að-
staða hefur verið bætt, haldin
námskeið fyrir svæðisleið-
sögumenn og gefin út kort. Þá
hefur verið útbúið vörumerki
sem nýtist þeim sem vilja ná sér-
stöðu í markaðsmálum.
„Erlendir gestir hafa áhuga á því
að borða, kaupa inn og upplifa
það sem heimamenn hafa fram að
færa. Þeir fá tryggingu fyrir ósvik-
inni vöru í gegnum vörumerkið,“
útskýrir Brynja Davíðsdóttir. Hún
segir mikilvægt er að tryggja
rekstur jarðvangsins og áfram-
haldandi samvinnu við heima-
menn, ríkið og fræðastofnanir til
að halda þeirri stöðu sem náðst
hefur. Þá verði að halda áfram að
byggja upp og reka áningarstaði,
vernda svæði sem eru viðkvæm
fyrir átroðningi, fræða almenning
enn betur um jarðfræði og nátt-
úruvá og fleira í fræðslumiðstöð.
Fleira megi tilgreina.
Fjölbreytt og sjaldgæft
Samkvæmt fjölþjóðlegum skil-
greiningum er jarðvangur, sem
upp á ensku heitir Geopark, land-
svæði með fjölbreyttum, sjaldgæf-
um jarðminjum eða jarðminjum
sem eru sérstakar á heims- og
landsvísu. Í starfinu er þátttaka
íbúanna drifkraftur í starfi jarð-
vangsins og útkoman ef allt geng-
ur upp er hagsæld í krafti sjálf-
bærrar náttúruferðamennsku.
ÞÁTTTAKA ÍBÚA SKIPTIR MÁLI Í STARFINU
Vernd, fræðsla og hagsæld
18.10. 2015 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11
Starfsmenn Vegagerðarinnar á Suð-
urlandi settu í vikunni upp skilti
austast í byggðinni á Selfossi sem
vísar að Laugardælakirkju. Margir
gera sér erindi þangað, en í kirkju-
garðinum var skákmaðurinn Bobby
Fischer jarðsettur með leynd á jan-
úarnóttu árið 2008. Öll sú atburða-
rás þótti reyfarakennd en var þó í
samræmi við annað, það er litríkan
feril þessa mikla snillings.
Þegar leiðin liggur að Laugar-
dælum er beygt af hringveginum til
vinstri, vegvísinum samkvæmt, rétt
austan við Mjólkurbú MS á Selfossi.
Þaðan er svo ekið í norðurátt um það
bil einn kílómetra heim að bæ sem
blasir við úr langri fjarlægð.
SELFOSS
Vegagerðarmaðurinn Jón Smári Lárusson, Njáluleikari á Hvolsvelli, með skiltið.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Vegvísir til Fischers
Legsteinn á gröf Bobbys Fischers í
kirkjugarðinum í Laugardælum.
Vel þykir hafa tekist til með starfsemi Gömlubúðar,
upplýsingastöðvar Vatnajökulsþjóðgarðs á Höfn. Þang-
að hafa komið um 50 þúsund manns í ár, að mestu er-
lendir ferðamenn sem þar fá fræðslu og þjónustu.
Hornafjörður
Sveitarstjórnarmenn á Austurlandi fagna því í nýlegri
ályktun að til standi að leggja slitlag á veginn fyrir botni
Berufjarðar. Það er einn síðasti spottinn á hringveginum
sem enn er mölin ein.
Berufjörður
þegar þú vilt
kvarts stein
á borðið
Blettaábyrgð
Viðhaldsfrítt yfirborð
Slitsterkt
Bakteríuvörn
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | www.rein.is
By Cosentino