Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.11.2015, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.11. 2015
Heilsa og hreyfing
F
ótboltaiðkendur nota tvær
aðferðir til að skora mark.
Að sparka boltanum inn
eða skalla hann í netið. Að
skalla fótbolta getur haft slæmar
afleiðingar fyrir höfuðið og heilann
en einnig er mikil hætta á að fót-
boltamenn skelli saman höfðum
þegar þeir stökkva upp til að
skalla boltann. Hvort tveggja get-
ur verið stórhættulegt fyrir heil-
ann og hafa margir fengið heila-
hristing eða verri áverka.
Stundum hafa þessir áverkar vald-
ið skaða á heila eða valdið því að
hausverkir og þreyta fylgja leik-
mönnum út ævina.
Vilja ekki að börn
skalli bolta
Í Bandaríkjunum sendi stjórn
U.S. Soccer út þau tilmæli til allra
fótboltafélaga að banna ætti börn-
um yngri en tíu ára að skalla fót-
bolta. Fréttin fór eins og eldur í
sinu um fjölmiðla þar ytra og
fjallaði New York Times um mál-
ið. Þar spyrja þeir hvort fótbolti
yrði öruggari íþrótt fyrir börn ef
banninu yrði framfylgt. Ekki er til
eitt gott svar við því en margir
eru áhyggjufullir, ekki síst for-
eldrar.
Vegna hættunnar á heilahrist-
ingi hefur nýlega verið vakning í
Bandaríkjunum á meðal foreldra
og þjálfara um að banna ætti að
skalla bolta hjá börnum undir 14
ára og telja þeir að með því væri
hægt að komast hjá höfuð-
meiðslum hjá þessum aldurs-
hópum.
Verra þegar höfuð
lenda saman
Lýðheilsuprófessor við Háskólann
í Colorado, Dawn Comstock, var
efins um bannið þegar hún heyrði
um herferðina gegn því að skalla
bolta. Hún ákvað að setja saman
teymi til að skoða málið á vísinda-
legan hátt. Skoðuð voru ýmis
gögn og safnað saman upplýs-
ingum um meiðsl barna og ung-
linga. Búinn var til stór gagna-
grunnur þar sem þjálfarar höfðu
gefið upplýsingar um meiðslin,
hvernig þau komu til og hversu
langan tíma það tók fyrir viðkom-
andi leikmann að snúa aftur til
íþróttaæfinga.
Comstock og félagar ákváðu að
einblína á fótboltameiðsl og skoð-
uðu gögn frá árunum 2005 til
2014 sem náði til 3 milljón ung-
linga sem stunduðu fótbolta. Sér-
staklega voru höfuðmeiðsl skoðuð
og athugað hvort viðkomandi hafi
skallað bolta. Það fyrsta sem
rannsakendur sáu var að heila-
hristingur vegna skallabolta hafði
aukist til muna hjá báðum kynj-
um. En þeir komust einnig að því
að höfuðmeiðsl tengdust frekar því
þegar höfuð leikmanna skullu
saman, eða í 70% tilvika hjá
drengjum og 51% hjá stúlkum. Að
skalla boltann var orsök heila-
hristings í minna en 17% tilvika
hjá drengjum og 29% hjá stúlkum.
„Það segir mér að það að banna
að skalla bolta myndi klárlega
minnka líkurnar á heilahristingi
en þó ekki nærri eins mikið og
fólk hefði haldið,“ segir Comstock.
Þarf strangari þjálfara
og dómara
„Það myndi skila meiri og betri
árangri að kenna börnum betri
tækni og prúðmennsku á vellinum
og að það yrðu fleiri refsingar við
árekstra leikmanna. Ef dómarar
væru harðari í að fylgja eftir regl-
unum væru færri meiðsl á meðal
ungra leikmanna,“ segir hún.
Comstock bendir á að gögnin sem
stuðst var við ná til krakka sem
eru eldri en þessi hópur sem
bannið nær til, en engin gögn
voru til um höfuðmeiðsl hjá leik-
mönnum á barnsaldri. „Gögnin
sýna að það að skalla bolta er
ekki öruggt fyrir neinn aldur. En
þau sýna klárlega að það að lenda
saman við annan leikmann er mun
hættulegra en að skalla boltann,“
segir hún og hvetur þjálfara til að
vera strangari þegar kemur að
reglum.
Heilinn rannsakaður
eftir æfingu
Mikið hefur verið rannsakað hvaða
HÖFUÐMEIÐSL VIÐ FÓTBOLTAIÐKUN
Á að banna
börnum að
skalla bolta?
Samkvæmt rann-
sóknum eru meiri líkur
á höfuðmeiðslum og
heilahristingi við að
lenda saman við annan
leikmann heldur en að
skalla boltann.
* Það fyrsta sem rannsakendur sáu varað heilahristingur vegna skallaboltahafði aukist til muna hjá báðum kynjum.
En þeir komust einnig að því að höfuð-
meiðsl tengdust frekar því þegar höfuð
leikmanna skullu saman, eða í 70% tilvika
hjá drengjum og 51% hjá stúlkum.
TILMÆLI UM AÐ BÖRNUM YNGRI EN 10 ÁRA VERÐI
BANNAÐ AÐ SKALLA FÓTBOLTA Á ÆFINGUM VORU
GEFIN ÚT Í BANDARÍKJUNUM Í SÍÐUSTU VIKU.
HEILAHRISTINGUR OG HÖFUÐMEIÐSL GETA VERIÐ
FYLGIFISKAR AF SKALLABOLTUM EN RANNSÓKNIR BENDA
TIL ÞESS AÐ SAMSTUÐ LEIKMANNA SÉ ENN VERRA.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
Ef þú hefur í hyggju að borða eitthvað annað en skyr og hafragraut í ellinni, ættirðu að fjár-
festa í tannþræði. Það skiptir engu máli hversu vel og mikið þú burstar tennurnar, þú munt
aldrei ná til allra staða á milli tannanna. Einnig er hætta á því að bakteríur sem þar gætu leynst
geti aukið líkurnar á hjartasjúkdómum. Muna, bursta OG nota tannþráð!
Ekki nóg að bursta tennur
„Það veit enginn hvaða afleiðingar
síendurtekin högg á höfuðið hafa
til langs tíma,“ segir Reynir Björns-
son, læknir hjá KSÍ. „Það er verið
að velta fyrir sér mögulegum af-
leiðingum. Mér finnst persónulega
að það sé ekkert óeðlilegt við það
að minnka það að börn skalli bolta
og gott að fólk hafi það á bak við
eyrun. Það er sjaldgæft að fá heila-
hristing af því að skalla bolta,
nema þú fáir boltann óvænt í höf-
uðið en það má ekki gleyma því að
hér er meira verið að spá í síend-
urtekna skalla. Börn eru með heila
sem er að þroskast, við vitum það
að hann er viðkvæmur á þessum
aldri. Hvað þýða kannski þúsund
skallar á 4 árum? Menn íhuga
hvaða áhrif það kann að hafa síð-
ar,“ segir hann.
Vitum ekki áhrifin af síend-
urteknum skallaboltum
Þegar hann er spurður hvort við
eigum að feta í fótspor Bandaríkja-
manna og banna skalla, telur hann
það ekki nauðsynlegt. „Ekki eins
og staðan er núna, þetta er á öðr-
um grundvelli í Bandaríkjunum þar
sem menn eiga á hættu lögsóknir.
En mér finnst alveg að það ætti að
takmarka það hjá þessum yngstu,
en það er ekkert mikið verið að
láta krakkana skalla. Mér finnst
það bara skynsamlegt. Og það
þýðir ekkert að þú verðir ekki
góður í fótbolta. Ástralir, sem eru
mjög framarlega í þessum málum,
ákváðu að bíða. Við eigum að
fylgjast með þróuninni en það
vantar rannsóknir. Þetta er eins og
með gúmmíið á völlunum. Af
hverju er það ennþá? Það mögu-
lega getur skaðað börnin okkar.
Kannski er þetta svolítið svipað.
Þessir síendurteknu skallar, hafa
þeir áhrif til lengri tíma? Við vitum
það ekki. Er ekki bara allt í lagi að
takmarka þetta frá upphafi?“ segir
Reynir.
Gott að takmarka að börn
skalli fótbolta
Umboðsaðili: Yd heildverslun, s. 587 9393, yd@yd.is, YdBolighus