Morgunblaðið - 25.11.2015, Qupperneq 11

Morgunblaðið/Sigurður Sigmund
Á vegum sorgarinnar Í Griefwalker er meðal annars komið inn á að áður fyrr hafi dauðastund manneskju sameinað þorpsbúa en að slíku sé yfirleitt ekki til að dreifa í nútímasamfélagi.
„Ég rakst fyrir hálfgerða til-
viljun á Orphan Wisdom-skólann
sem hann rekur á bóndabæ sínum
skammt frá Ottawa í Kanada þegar
ég var að vafra á netinu. Eftir tölvu-
samskipti við Jenkinson afréð ég að
fara utan og hefja þar nám og hafði
fyrst og fremst í huga að það gæti
gagnast mér og um leið öðrum íbú-
um Árneshrepps í viðleitni til að
ræða hvað er í húfi og hvernig það
snertir okkur ef byggð leggst af.
Fólk hvaðanæva úr heiminum sem
var með mér í skólanum var þar yf-
irleitt vegna þess að einhver nákom-
inn því hafði nýlega dáið eða var við
dauðans dyr. Þótt samhengið hjá
mér væri stærra og öðruvísi, fékk ég
strax mikinn áhuga á hugmyndum
Jenkinsons um dauðann,“ segir Elín
Agla og bætir við að námið hafi
hjálpað sér gríðarlega mikið við að
hugsa og tala um stöðuna í hreppn-
um sínum.
Að lifa af dýpt og deyja vel
Jenkinson opnaði Elínu Öglu
nýja sýn á dauðann. Sjálf kveðst hún
hafa verið eins og flestir aðrir, hugs-
að sem minnst um dauðann og ekki
haft hugmynd um hvað þýddi að lifa
af dýpt og deyja vel eins og læri-
meistara hennar var tíðrætt um og
er raunar þema myndarinnar.
„Dauðinn nærir lífið. Við fáum nær-
inguna – matinn okkar – af því að
plöntur og dýr deyja. Dauðinn víkur
með sama hætti fyrir lífinu í sam-
félagi mannanna og verður næring
fyrir næstu kynslóðir. Vel lifað líf og
það hvernig fólk deyr er með sama
hætti næring fyrir áframhaldandi
líf,“ útskýrir Elín Agla.
Felst í þessu að þeir sem lifa líf-
inu vel skapi eða næri góðar minn-
ingar hjá eftirlifendum?
„Það er partur af hugmynda-
fræðinni. Einnig sjálf dauðastundin,
sem getur verið löng, og það hvernig
hún fer fram. Dauðastundin opnar
hringinn ef svo má segja, og ætti að
vera tilefni til að fjölskylda og vinir
komi saman hjá þeim dauðvona og
sýni þakklæti. Dauðinn býður okkar
allra og skapar djúp tengsl milli
manna og milli kynslóða.“
Elín Agla viðurkennir að áður
fyrr hafi hún lítið hugleitt hvernig
hún gæti tekið þátt í dauðastund
annarra, sem ætti – ef eðlilega væri
að staðið – að færa fólk saman og
veita næringu. „Jenkinson fjallar um
dauðafóbíuna sem Vesturlandabúar
eru haldnir og gerir það að verkum
að við getum varla rætt um dauðann
okkar á milli. Ef einhver nákominn
veikist slær þögn á alla, við vitum
ekki hvað við eigum að segja eða
hvernig við eigum að haga okkur og
því finnst hinum sjúka erfitt að tala
um veikindin eða dauðann þótt hann
gjarnan vildi.“
Dauðafóbían
Elín Agla segir námið í Orphan
Wisdom-skólanum hafa snúist um
margt annað en dauðann og ævin-
lega verið á heimspekilegum nótum.
Klassískar bókmenntir, umhverfis-
vandi, kynþáttahyggja voru meðal
annars rædd í þaula. „Jenkinson er
víðlesinn, andlegur aðgerðarsinni,
rithöfundur, sagnameistari, helgi-
siðameistari og bóndi svo fátt eitt sé
talið Auk þess að reka skólann
ferðast hann um heiminn og kennir.
Í nýju bókinni sinni fjallar hann um
harm og dauða og hina djúpstæðu
ást til lífsins. Sjálfur stjórnaði Jenk-
inson í mörg ár líknarteymi á sjúkra-
húsi í Toronto. Hann sat við dánar-
beð um eitt þúsund manns og var
ráðgjafi fyrir heilbrigðisstarfsfólk
og þá sem voru viðstaddir andlát.
Síðan hefur hann nýtt sér reynsluna
úr starfinu til að skoða vestrænan
kúltúr í tengslum við dauðann,
ríkjandi dauðafóbíu og hvaða áhrif
hún hefur á okkur í daglega lífinu og
samfélaginu í heild.“
Elín Agla segir áhuga Jenk-
inson á dauðanum mega rekja til
þess að sem barn lá hann fyrir dauð-
anum og dvaldi oft á spítala. Þótt
hann sé guðfræðingur ræði hann
ekki um trú sína, heldur trú og
trúarbrögð í sögulegu samhengi ef
því sé að skipta.
Selur ekki töfralausnir
„Hann leggur mikla áherslu á
að hann sé ekki að selja neitt, ekki
að boða eitthvað sem henti öllum við
allar aðstæður eða að hann þekki að-
stæður alls staðar. Raunar er hann á
því að menning okkar sé að fara yfir
um af öllu þessu svokallaða sjálfs-
hjálparefni. Þeir sem kynna sér fyrir
hvað hann stendur skynja fljótt að
hann kennir ekki hvernig á að stíga
fimm skref til að yfirvinna sorg og
þrjú í átt að hamingju eða þvíumlíkt.
Hugleiðingar hans hverfast ekki um
að allir verði hamingjusamir, glaðir
og finni sjálfan sig. Í grunninn er
tónninn sá að við getum búið til
betra samfélag í ætt við gömlu
þorpssamfélögin þar sem einingin er
ekki bara kjarnafjölskyldan heldur
þorpið sjálft.“
Í myndinni er komið inn á að
áður fyrr hafi dauðastund mann-
eskju sameinað þorpsbúa og að slíku
sé ekki til að dreifa í nútíma-
samfélagi. „Gamla þorpsmenningin
að þessu leytinu og mörgu öðru
hugnast Jenkinson vel. Í gegnum
starf sitt á líknardeildinni á árunum
áður merkti hann hversu mann-
eskjan var ein í dauða sínum. Sundr-
ung og sambandsleysi í samfélaginu
er mögulega ein afleiðing þess.“
Hverjir heldur þú að hafi áhuga
á dauðanum í desember og um leið
Griefwalker?
„Hugsanlega þeir sem standa
frammi fyrir dauðanum eða þeir sem
misst hafa ástvini sína. Einnig heil-
brigðisstarfsfólk og almenningur.
Stephen Jenkinson segir að þessi
kvöldstund sé fyrir alla þá sem mun
ekki takast að lifa að eilífu. Ég geri
þau orð að mínum,“ segir Elín Agla.
DAGLEGT LÍF 11
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. NÓVEMBER 2015
Flest þurfum við að kljást við eitthvað sem við vildum gjarnan breyta.
Vöðvabólga eða liðverkir, þyngdarstjórnun, svefnleysi eða bakverkir.
Það getur verið erfitt að stíga fyrstu skrefin ogmargir vita ekki hvernig
er best að byrja á því að bæta heilsuna og auka vellíðan.
www.heilsuborg.is Heilsuborg ehf. • Faxafeni 14 • 108 Reykjavík • Sími 560 1010
Viltu láta þér líða betur?
- Þín brú til betri heilsu
FRÍ RÁÐGJÖ
F
BÓKAÐ
U T ÍMA
Í
SÍMA 560 1
010
OG VIÐ RÁÐ
UM ÞÉR HEI
LT UM
NÆSTU SKR
EF Í HEILSU
RÆKT
Norræna hússins, náms-
leiðar í íslensku og erlendu
máli, Íslenskuþorpsins og
Stofnunar Vigdísar Finn-
bogadóttur við Háskóla Ís-
lands.
Bengt Starrin er prófessor
emeritus við Karlstad-háskóla og
dálkahöfundur. Hann hefur skrifað á
fjórða tug bóka. Starrin blandar sam-
an fyrirlestri og skemmtun – mat-
skeið af fyrirlestri og matskeið af
skemmtun.
Væntanlega gefst áheyrendum
tækifæri til að hefja upp raust sína
og taka undir: Här kommer Pippi
Långstrump, Tjolahopp tjolahej tjola-
hoppsan-sa. Här kommer Pippi Lång-
strump, Ja här kommer faktisk jag.
Eða bara á okkar ástkæra, ylhýra: Hér
kemur Lína Langsokkur, tralla hó,
tralla hei.....
REUTERS
Rithöfundurinn Astrid Lindgren
Heimildarmyndin Griefwalker er
ljóðræn lýsing á starfi Stephen
Jenkinson með deyjandi fólki og
fjölskyldum þess á tólf ára tíma-
bili.
Áhorfendur fylgjast með Jenk-
inson vinna með þá ást til lífsins
sem kviknar þegar lífið sér glitta í
endalok sjálfs sín.
Rauði þráðurinn í myndinni er
samtal hans og leikstjórans, Tim
Wilson, en þeir ræða um uppruna
og afleiðingar hugmynda Jenkins-
ons um hvernig við lifum og deyj-
um.
Jenkinson þykir hafa bylting-
arkennda sýn á harm og dauða í
Bandaríkjunum
og vinnur að því
að endur-
skilgreina hvað
er að lifa af dýpt
og deyja vel.
Jenkinson er
með meistara-
gráðu frá Har-
vard í guðfræði
og í félags-
ráðgjöf frá Háskólanum í Toronto.
Hann er stofnandi Orphan Wisdom
skólans í Ottawa, Kanada.
Griefwalker verður sýnd í Tjarn-
arbíói kl. 20 þriðjudagskvöldið 1.
desember. Miðasala á midi.is.
Ástin við leiðarlok
HEIMILDARMYNDIN GRIEFWALKER
Stephen Jenkinson
Félag íslenskra fræða stendur fyrir
bókmenntakvöldi í kvöld, miðviku-
dagskvöld, kl. 20 í Hannesarholti.
Guðmundur Andri Thorsson og Hall-
dór Guðmundsson spjalla um nýút-
komnar bækur sínar, ævisöguleg
skrif og hvaðeina sem kann að bera á
góma. Báðir gefa þeir út bækur fyrir
þessi jól sem fjalla um fólk sem þeir
þekkja vel.
Bók Halldórs, Mamúska, fjallar um
vináttu höfundar og Mamúsku sem
hann kynntist á reglulegum ferðum
sínum til Frankfurt.
Guðmundur Andri hefur skrifað
bókina Og svo tjöllum við okkur í rall-
ið, minningar og hugrenningar um
föður sinn, Thor Vilhjálmsson, sem
hefði orðið níræður á þessu ári.
Aðgangur ókeypis á meðan hús-
rúm leyfir.
Hannesarholt
Guðmundur
Andri Thorsson
Halldór
Guðmundsson
Skáldaskraf
Félags ís-
lenskra fræða