Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.11.2015, Blaðsíða 44

J
oanne Lipman á að baki langan
feril í blaðamennsku en hún
var aðstoðarritstjóri Wall
Street Journal þar sem hún
starfaði um langt árabil og rit-
stjóri Condé Nast Portfolio. Grein
hennar „Women at Work: A Guide
for Men“ fór eins og eldur í sinu um
netið þegar hún kom út í lok árs
2014. Viðbrögðin voru það mikil að
Lipman ákvað að ráðast í að skrifa
bók um sama efni. Í greininni skrif-
ar hún að konur þurfi ekki fleiri ráð
fyrir starfsferilinn heldur karlar.
Með skrifum sínum er Lipman að
leita leiða til að minnka kynjahall-
ann og fá karlmenn til að taka þátt í
ferlinu. Eins og hún ritar í upphafi
greinarinnar: „Takmark mitt var að
komast til botns í mörgum þeim
mála sem karlmenn standa frammi
fyrir á hverjum degi, af hverju kon-
ur tali stundum ekki á fundum og af
hverju þær virðast hikandi þegar
þær gera það, af hverju svona fáar
hæfar konur séu á framabraut í fyr-
irtækjum þrátt fyrir að reynt sé að
ná til þeirra“.
Hún skrifar að karlmenn mis-
skilji samstarfskonur sínar og hafi
ekki hugmynd um það. „Þeir mis-
skilja okkur, gera óviljandi lítið úr
okkur, þeir gera eitthvað sem þeir
halda að sé góðverk en gerir okkur
í raun brjálaðar. Og þetta eru góðu
gæjarnir.“
Hugmyndin að greininni kom að
hluta til út frá bók Sheryl Sand-
berg Lean In, sem Lipman segir
hafa komið af stað góðri umræðu
um jafnrétti í Bandaríkjunum. „Það
er margt gott í henni, konur þurfa
að rétta upp hönd, konur þurfa að
biðja um launahækkun,“ segir hún
og útskýrir að í kjölfarið hafi verið
haldnar margar kvennaráðstefnur
og fundir. „Þetta var kall til bar-
áttu en hliðarverkunin var sú að
konur voru að tala hver við aðra en
mennirnir voru ekki með í samtal-
inu. Fyrir mér er það aðeins 50%
samtalsins. Þú getur aðeins leyst
helming vandamálsins á þann hátt
ef það eru ekki allir með.“
Tók viðtöl við karlkyns
stjórnendur
Lipman hefur notið vinsælda sem
fyrirlesari og talar oft á kvennaráð-
stefnum. Eitt sinn var hún í Des
Moines í Iowa eins og svo oft áður
að ræða jafnréttismál og sá hinn
venjulega hafsjó kolla kinka til
samþykkis því sem hún var að
segja. Þá gerði hún hlé á máli sínu
og sagði: „Vitið þið hvað, við sem
erum í þessu herbergi vitum þetta.
Það eru karlmennirnir sem þurfa
að vita þetta.“
„Þá hugsaði ég með mér að ég
þyrfti að skrifa eitthvað fyrir þá.
Ég hef góða tengingu við The Wall
Street Journal og karlmenn eru
ennþá í meirihluta í lesendahópi
þeirra,“ segir hún og þá skrifaði
hún fyrrnefndan leiðarvísi fyrir
karlmenn um konur á vinnustað.
„Fyrir greinina tók ég viðtöl við
fjölmarga karlkyns stjórnendur; ég
spurði þá hvað ruglaði þá í ríminu
varðandi konur og hvað færi í taug-
arnar á þeim varðandi kvenkyns
vinnufélaga. Ég ræddi líka við karl-
menn sem voru markvisst að vinna
að því að rétta af kynjahallann í
sínu fyrirtæki,“ segir Lipman en
sum atriðin komu aftur og aftur
upp og að lokum ákvað hún að
skrifa um átta þætti í greininni.
„Sumt kom mér á óvart, ég hafði
t.d. ekki hugsað djúpt út í það að
konur bæðu ekki eins um launa-
hækkanir og stöðuhækkanir og
karlmenn gera,“ segir Lipman og
fann rannsóknir sem styðja þetta.
Fær freki gaurinn
hærri laun?
Sjálf hóf hún ferilinn í viðskipta-
blaðamennsku og hefur alla tíð
unnið mikið með karlmönnum.
„Samkvæmt reynslu minni sem yf-
irmaður þá voru karlmenn stöðugt
að koma inn á skrifstofuna mína að
biðja um launahækkun eða stærri
skrifstofur en konur gerðu þetta
ekki. Mér fannst ég vera mjög
sanngjörn sem yfirmaður, og hafa
staðið mig vel fyrir hönd undir-
manna minna, en ég hefði virkilega
þurft að setjast niður og spyrja: Er
ég að borga fólki sambærileg laun
eða er gaurinn sem er stöðugt að
trana sér fram að fá hærri laun?
Er þetta að virka fyrir hann? Og
ég held að fleiri þurfi að gera
þetta,“ segir hún.
Fleiri atriði komu skýrt í ljós.
„Næstum öllum konum sem ég
ræddi við fannst þær ekki njóta
sömu virðingar og maðurinn við
hliðina á þeim. Ef kona talar á
fundi fær hún jafnvel ekki viðbrögð
á meðal karlmaðurinn við hliðina á
henni segir sama hlutinn nokkrum
mínútum síðar og þá er hlustað.
Þetta hefur komið óteljandi sinnum
fyrir mig og ég held að allar konur
hafi upplifað þetta,“ segir Lipman
sem skoðaði rannsóknir um mál-
efnið en þær hafa leitt í ljós að
bæði karlmenn og konur sýna kon-
um almennt minni virðingu en körl-
um.
Karlmenn hræddir við að
konur fari að gráta
„Það sem kom mér mest á óvart
við vinnslu greinarinnar var hversu
margir karlmenn voru hræddir við
að kona færi að gráta fyrir framan
þá. Þeir voru hræddir við að gefa
konu hreinskilið vinnumat því þeir
óttuðust að hún léti tilfinningarnar
hlaupa með sig í gönur og færi að
gráta,“ segir hún og bætir við að
þessi skortur á hreinskilni geti
hindrað starfsframa.
„Þá fór ég að skoða vísindin á
bak við þetta og fann nýja rann-
sókn á heilanum sem sýnir hvernig
heili karla og kvenna er ólíkur,“
segir hún og tekur þetta saman og
einfaldar: „Konur eru tengdar frá
vinstri til hægri þannig að þær
geta hugsað rökrétt og sýnt tilfinn-
ingar á sama tíma. Karlar eru
tengdir frá fremri hluta heilans til
aftari hluta heilans og hugsa með
öðru heilahvelinu í einu. Þegar þeir
sjá konu sem er í uppnámi hugsar
frummaðurinn í þeim að hún geti
ekki verið að hugsa rökrétt því hún
sé að sýna tilfinningar. Þetta kem-
ur af stað berjast-eða-flýja við-
brögðum hjá þeim.“
Hún segir endurtekið þema hafa
verið að konur í áhrifastöðum upp-
lifi að þær njóti ekki virðingar.
„Það eru alltaf einhverjir menn
sem virða þær ekki, breytast í tán-
ingsstráka og koma fram við þær
eins og móður sína. Ranghvolfa
augunum og neita að sinna vinnu
sinni og verða mjög passíf-
aggressífir. Bíða eftir því að þú
segir þeim að fara að vinna og þá
taka þeir því ekki vel,“ segir Lip-
man sem hefur sjálf upplifað þetta
sem stjórnandi. „Það eru alltaf ein-
hverjir karlmenn sem vita ekki
hvernig þeir eiga að haga sér gagn-
vart kvenkyns stjórnanda.“
Ekki kalla konur „stelpur“
Annað sem hún ræðir um í grein-
inni er þegar karlmenn kalla konur
„stelpur“. „Það er „benevolent sex-
ism“. Það er hugtak sem á við þeg-
ar karlmenn segja eitthvað sem
virðist jafnvel vera vel meint en
gerir lítið úr einstaklingnum.“
Hún minnist líka á konu, forstjóra
fyrirtækis, sem velti fyrir sér, hve-
nær hún gæti orðið „áhrifamest“
ekki bara „áhrifamesta konan“.
„Það hefur verið gerð rannsókn
á því að ef þú minnir konu á kyn
hennar áður en hún tekur stærð-
fræðipróf gengur henni verr á
prófinu, sem er lygilegt. Þetta er
allt hluti af stærra vandamáli, sem
er að fá mikla athygli núna og heit-
ir „unconscious bias“. Við erum öll
hlutdræg, bæði konur og karlar, þó
við áttum okkur ekki á því. Þessi
óbeina mismunun er ástæðan fyrir
því að þjónninn lætur karlmanninn
fá reikninginn. Það er erfitt að
komast framhjá þessu. Karlmenn í
ábyrgðarstöðum eru ekki endilega
að segja að konur séu ekki nógu
góðar heldur finna þeir ómeðvitað
ástæður fyrir því að karlinn sé
betri en konan. Þeir leita að
ástæðu og finna hana þá auðvitað.“
Verða að þekkja gildrurnar
til að forðast þær
Hún segir að meirihluti þeirra
karlkyns stjórnenda sem hún hafi
talað við telji sig ekki hlutdræga.
„Þeir virkilega trúa því að þeir séu
ekki hlutdrægir og vandamálið er
að þegar þú trúir því, þá ertu ekki
að gera neitt til að stilla af hegðun
þína og leita að gildrunum sem þú
gætir gengið í,“ segir Lipman og
hefst handa við að segja frá tilraun
sem gerð var við Háskólann í Tex-
as. Fyrirtæki var búið til á pappír,
það var með jafna kynjaskiptingu
en tölva var forrituð til að búa til
1% ómeðvitaða hlutdrægni svo hall-
aði á konur og í kjölfarið voru
útbúin tilviljanakennd starfsmöt.
Starfsmenn fá einkunnir og þetta
hefur áhrif á leið þeirra upp frama-
stigann. Þegar í toppstöðurnar var
komið var hlutfall karlmanna 65%.
„Þessi kynjahalli myndaðist vegna
aðeins 1% hlutdrægni en þessi tala
er mun hærri í raunveruleikanum,“
segir hún.
„Þetta er ein ástæða þess að
konur fá ekki eins mikla viðurkenn-
ingu á störfum sínum og fá ekki
stöðuhækkanir í sama mæli.“
Lipman skrifaði greinina „Let’s
Expose the Gender Pay Gap“ í
New York Times í ágúst þar sem
hún færði rök fyrir því að fyrirtæki
ættu að birta launamun kynja op-
inberlega. „Fyrirtækið Pricewater-
houseCoopers í Bretlandi er búið að
gera þetta. Þar var munurinn 15%
og þau sem ég talaði við hjá fyr-
irtækinu sögðu að bara það að
segja þetta upphátt hafi verið spark
í rassinn til þess að laga málin. Þau
fóru að leita að ástæðunum og hóf-
ust handa við að breyta þessu.
Þetta er eitthvað sem er hægt að
reikna út og bregðast við. Þessi
grein fékk merkilega góð viðbrögð
frá karlkyns stjórnendum. Auðvitað
fannst einhverjum þetta fáránlegt
en ég fékk upphringingu frá mörg-
um karlmönnum sem spurðu hver
besta leiðin til þess að gera þetta
væri því þeir vildu gera þetta í sínu
fyrirtæki. Ein ástæða þess að karl-
menn bregðast vel við þessu er að
þetta er byggt á hörðum gögnum.
Þeir tengja við tölurnar.“
Þessi aðferð gæti hjálpað til við
að minnka launamun kynjanna
hraðar en nú er. Útlitið er ekki
gott því samkvæmt The World
Economic Forum (WEF) á það eft-
ir að taka 118 ár til viðbótar að út-
rýma kynbundnum launamun.
Það er áhugavert að Pricewater-
houseCoopers komst að því að ein
Verðum að hafa
karlmennina með
RITHÖFUNDURINN OG BLAÐAMAÐURINN JOANNE LIPMAN LEITAR LEIÐA TIL AÐ MINNKA KYNJA-
HALLANN MEÐ ÞVÍ AÐ FÁ KARLMENN AÐ BORÐINU ÞANNIG AÐ ÞEIR VERÐI HLUTI AF LAUSNINNI. HÚN
SEGIR KONUR OF OFT RÆÐA UM KONUR VIÐ HVER AÐRA UM HLUTI SEM ÞÆR VITA ALLAR. HÚN
SKRIFAÐI VINSÆLA GREIN, LEIÐARVÍSI UM KONUR Í VINNU FYRIR KARLMENN, SEM VERÐUR NÚ AÐ BÓK.
JAFNRÉTTISRÍKIÐ ÍSLAND VERÐUR SÉRSTAKLEGA TEKIÐ FYRIR Í BÓKINNI.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is
Viðtal
44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.11. 2015