Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.11.2015, Blaðsíða 20

Þ
jóðverjar eru einbeittir í að
gera upp fortíð sína og
gera það af algeru mis-
kunnarleysi við sjálfa sig,“
segir Svavar Gestsson, fyrrverandi
stjórnmálamaður og sendiherra.
Hann var fararstjóri í leiðangri til
þýsku höfuðborgarinnar sem Úr-
val-Útsýn stóð fyrir um síðustu
helgi. Stríðin í Berlín var yf-
irskrift ferðarinnar þar sem Svav-
ar sagði fólki frá sögu borg-
arinnar, sem var átakapunktur í
fyrri og síðari heimsstyrjöld og
eftir það í kalda stríðinu sem lauk
með falli Berlínarmúrsins í nóv-
ember 1989.
Um þessar mundir er Berlín af-
ar vinsæl ferðamannaborg, enda
halda flugfélög og íslensar ferða-
skrifstofur uppi reglulegum ferð-
um þangað sem njóta mikilla vin-
sælda. Í höfuðborginni þýsku má
líka margs góðs njóta; hvort sem
fólk vill frílista sig eins og það er
kallað eða kynna sér sögusvið at-
burða sem mörkuðu skil. Þar ber
heimsstyrjaldirnar hátt en í Berlín
er margt sem er til vitnis um
rækilegt uppgjör Þjóðverja við
sögu og atburði síðustu aldar.
Í miðborg Berlínar er minnis-
merki liggur upp að byrgi Hitlers
sem hratt af stað brjálæði gyð-
ingamorðanna. Það sjáist líka á
minnismerkinu um bókabrennuna
á Bebelsplats og í safni um þýska
sögu við breiðgötuna Unter den
Linden. Þá hafi gamla þinghúsið
verið endurreist svo glæsilega að
það er eftirsóttasti staður erlendra
ferðamanna í Þýskalandi.
Aldrei aftur ofstæki
„Það hve Þjóðverjar eru öflugir að
gera upp fortíðina sést líka á
Stasi-skjölunum sem þeir hafa
opnað og eru að flokka og gera
aðgengileg. Það er satt að segja
magnað hvað Þjóðverjar eru flest-
ir – ekki allir – duglegir við að
gera upp fortíðina. Núna sjást að
vísu merki um annað, þar sem örl-
ar á stuðningi við þjóðernisofstæk-
ið sem fleytti Hitler til valda. Það
má aldrei ná sér á strik aftur.“
Svavar var við nám í Austur-
Berlín um hálfs árs skeið fyrir um
hálfri öld. Frá þeim tíma minnist
hann þess hvernig Vestur-Berlín
var afgirt frá Austur-Þýskalandi
með háum múr og gaddavírsgirð-
ingum. Einnig varðturnum þar
sem á stjákli voru hermenn með
byssur um öxl með 400 hunda sem
voru tilbúnir til að ráðast á hvern
þann sem reyndi að fara yfir.
„Almenningi í Austur-Þýskalandi
leið eins og í fangelsi; flestum, en
ekki öllum. Margir lifðu lífi sínu
vissulega án þess að innilokunin
hefði áhrif á hvunndaginn. Gott
dæmi um svoleiðis fólk er einmitt
Angela Merkel,“ segir Svavar.
Hann segir að því verði að halda
til haga að sitthvað í Austur-
Þýskalandi hafi verið gott, svo
sem ókeypis heilbrigðisþjónusta og
skólar, ódýrt og öruggt húsnæði.
Aðgangurinn að þessu hafi hins
vegar skammtaður af valdakerfinu
en ekki almenningi. Ríkisvaldið
hafi orðið öllu öðru valdi yfirsterk-
ara og grasrótin, jarðsambandið,
hafi ekki verið til.
„Tilurð Austur-Þýskalands var
niðurstaða síðara stríðs, bylting of-
an frá en ekki frá fólkinu sjálfu að
neinu leyti. Um þróunina síðar er
augljóst að valdakerfið austur-
ÞÝSKALAND ER ALLTAF Í ELDLÍNUNNI
Uppgjör án
miskunnar
ÞEGAR Á REYNIR ER ÞÝSKALAND Í ELDLÍNUNNI, SEGIR
SVAVAR GESTSSON. HANN LEIDDI ÍSLENDINGA UM BERL-
ÍN, UM SLÓÐIR STYRJALDA OG MERKRA SAGNA.
Sigurður Bogi Sævarsson sbs@mbl.is
Svavar Gestsson og föruneyti hans
við Berlínarmúrinn, Járntjaldið sjálft.
Fróðlega var sagt frá borginni, sem
Svavar þekkir vel eftir löng kynni.
Skammt frá Brandenborgarhliðinu
er minnismerki eftir bandaríska
arkitektinn Peter Eisenman um
gyðinga sem teknir voru af lífi í síð-
ari heimsstyrjöldinni; þar sem alls
2.711 steinkössum er raðað á torg-
ið eftir kúnstarinnar reglum.
* Almenningi í Austur-Þýskalandi leiðeins og í fangelsi; flestum, en ekki öll-um. Margir lifðu lífi sínu vissulega án þess
að innilokunin hefði áhrif á hvunndaginn
Í Treptower park sem er minningar-
og grafreitur Sovétmanna sem féllu
í lok síðari heimsstyrjaldar.
20 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29.11. 2015
Ferðalög og flakk