Morgunblaðið - Sunnudagur - 13.03.2016, Blaðsíða 49

13.3. 2016 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
eina frægustu línu Eastwoods:
„Make my day!“ Hlær síðan og seg-
ir: „Eins og beint úr Njálu!
Þetta eru svo svalar sögur. Ég
segi stundum að það þurfi sannkall-
aðan sérfræðing í þeim til að eyði-
leggja lestrarupplifunina. Ég hvet
nemendur til að stinga sér á kaf í
þær og lofa þeim að innan skamms
verði þau farin að bregða sér í hlut-
verk Egils eða Skarphéðins. Og eftir
sex til sjö vikur eru þau farin að lifa
sig inn í þennan hrífandi heim.“
Sívinsælar lagaflækjur
En í Njálu hverfist atburðarásin um
lagaflækjur og Miller hefur fjallað
mikið um þann þátt sögunnar.
„Auðvitað er merkilegt að við
séum hér að ræða þessa bók frá mið-
öldum sem í eru þessir löngu og end-
urtekningasömu kaflar um lög og
dóma – en höfundurinn hefur vitað
að lesendur vildu lesa um lagaflækj-
ur og málaferli. Þið Íslendingar eigið
Grágás, einstakt og makalaust minn-
ismerki um lög þessara tíma, og höf-
undur hefur haft þau til hliðsjónar.
Vitaskuld fyrirfinnast engin lög sem
geta leyst allar deilur og þess vegna
þarf alltaf að túlka lög. Þar njóta sín
snjallir einstaklingar, sem fólk tekur
jafnvel að óttast vegna þekkingar-
innar, eins og Njáll Þorgeirsson.
Fólk sem sér glufur í lagabálkunum
og kann að notfæra sér þær. Við
sjáum mörg snilldarleg dæmi um
þetta í sögunum.
Njáll er einn þeirra lögmanna sem
eru ánægðir með það hvað þeir búa
yfir ríkulegri tæknilegri þekkingu á
lögum. Og hann spinnur hugvits-
samlega í kringum þau. Enn í dag
eru slyngir lögfræðingar og efni um
lagaflækjur eitthvert vinsælasta af-
þreyingarefni sem fyrirfinnst. Og
þar finnum við Njál sem talar til
menningarsamfélags þar sem lífið
var ekki auðvelt og skemmtanir
sjálfsagt takmarkaðar – þetta fólk
hafði ekki iPhone,“ segir Miller og
klappar á brjóstvasann. „Eitt af því
sem fólk á söguöld elskaði augsýni-
lega að gera var að fylgjast með rétt-
arhöldum. Og rétt eins og fótbolta-
unnendur eru afskaplega vel að sér
um alla þætti leiksins skildu áhorf-
endur að réttarhöldum á Íslandi vel
hvað var að gerast. Þeir hvöttu lög-
menn áfram eða púuðu, þetta voru
alvöruleikar, alvöruskemmtan, og
bestu lögmennirnir voru hetjurnar.
Líttu bara á áttunda kafla Njálu
þar sem krakkarnir leika sér á gólf-
inu á Höskuldsstöðum – þau eru í
lögfræðingaleik!“
Miller segir gæði þýðinga á Ís-
lendingasögunum vitaskuld skipta
gríðarlegu máli. Hann kynntist fyrst
þýðingu Magnúsar Magnússonar og
Hermanns Pálssonar á Njálu og
hrósar henni í hástert, segist ekki
hrifinn af nýjustu Njáluþýðingum.
Þær séu ójafnar. „Sumir hafa deilt á
þýðingu Magnúsar og Hermanns en
mér finnst hún best því þeir skilja
alltaf betur en aðrir hvað er að ger-
ast, og líka hvað lagaflækjurnar
varðar. Svo skrifa þeir dásamlegan
enskan texta sem er aldrei stirður.
Mér finnst þeir vera snillingar – Ís-
lendingar sem voru frábærlega að
sér í ensku og gátu skrifað hana af-
skaplega vel.
Við erum nokkur sem kennum
sögurnar vestanhafs sem höfum
skrifað ritstjórn Penguin og beðið
þau að halda áfram að gefa út þessa
fínu þýðingu, þar sem þær nýju séu
ekki jafn góðar, en við höfum ekki
einu sinni fengið svar.“
Raunverulegt raunsæi
Eftir nokkra daga verður Miller sjö-
tugur og hann segist vera endalaust
þakklátur fyrir að hafa getað gert
það að ævistarfi að fjalla um Íslend-
ingasögurnar. En vissulega hafi
sumir undrast að maðurinn hefði
þessa fínu stöðu við að kenna þessar
gömlu íslensku sögur. Miller rifjar
upp að árið 1988 hafi birst í The New
York Times grein sem fjallaði um
það hvað væri eiginlega að gerast í
lagadeildum háskóla landsins og
bent var á hann og sagt: sjáið hvað
þeir kenna nú í lagadeildunum! „Og
það fyndna var að á þessum tíma
bárust mér tilboð frá skóla eftir
skóla um að koma að kenna eða
halda fyrirlestra – námskeiðin mín
komust í tísku, en sá áhugi dofnaði
þó fljótlega,“ segir hann brosandi.
„Faðir minn var í viðskiptum og
hann gat aldrei skilið hvað ég var að
kenna. Hvað kemur þetta laganem-
endum við? spurði hann. Einfalda
svarið var að það gaf þeim þrjár ein-
ingar, og að auki losnuðu þau frá
leiðindum lögfræðinnar þegar þau
stigu um stund inn í heim Njálu. En
ég hef verið heppinn að fá að kenna
þessar heillandi sögur.“
Þrátt fyrir að hafa lifað og hrærst
í nær hálfa öld í heimi Íslendinga-
sagna segist Miller ekki hafa komið
oft til landsins, fyrst á sjöunda ára-
tugnum þegar hann millilenti hér.
„Það var 27. desember 1967 og ég
gisti eina nótt í Reykjavík og sá nú
ekki margt. Ég kom ekki aftur fyrr
en 1985 og hef komið nokkrum sinn-
um síðan. Ég hef haldið hér fyrir-
lestra og skoðað mig um. Ég er alltaf
agndofa, og ekki bara yfir undur-
samlegum furðum landslagsins –
mér finnst þetta óviðjafnanlegur
staður. En nú virðast allir vita það,
eins og sést á því að hótelið mitt er
fullbókað þótt það sé hávetur.“ Hann
kímir.
Hefur Miller séð handritin?
„Svo sannarlega. Og ég fékk
meira að segja að halda á einu,“ seg-
ir hann ákafur og réttir opna lófana
fram saman, eins og hann haldi á
bók. „Ég fékk gæsahúð. Varð fyrir
einhverju sem líkist sjálfsagt því
sem kallast trúarleg upphafning;
það snart mig djúpt.
Handritin eru svo viðkvæm. Njála
er vissulega til í mörgum handritum
en sum þessara skrifa hafa bara
varðveist í einu litlu handriti eða
handritsbroti og maður getur ekki
annað en hugsað um hvílíkur missir
það hefði verið fyrir mannkynið
hefði það eyðilagst – og hvað mörg
slík verk hljóta að hafa glatast.“
Í fyrirlestri sínum á fimmtudag
fjallaði Miller meðal annars um það
hversu færir höfundar bestu Íslend-
ingasagnanna voru í að sýna andlegt
ástand persóna án þess að fara beint
inn í huga þeirra, eins og tíðkast hef-
ur við sagnagerð á síðari tímum.
„Ef við lesum skáldsögur eftir
Henry James, Jane Austen eða
Stendhal þá fara þau inn í huga per-
sóna sinna, og einhverra hluta vegna
finnst okkur það raunsæislegt.
Hversu vel þekkjum við okkar eigin
hugsanir? Í huga okkar er hrein
kaos og þess vegna leita menn til sál-
fræðinga. Samt erum við ekki inni í
huga neins annars og raunveruleg
raunsæisnálgun er frásagnarháttur
Íslendingasagna. Við lesum tilsvör
persóna, er sagt hvað þær gera og
kynnumst ættingjum þeirra og að-
stæðum, og síðan þurfum við að
mynda okkur skilning á þeim út frá
gjörðum þeirra og orðum og því sem
við vitum um þær.
Ég hef skrifað þrjú hundruð síðna
bók um Njálu en þurfti samt að
skilja svo ótal margt útundan því það
er svo gríðarmargt á seyði í hverri
einustu setningu sögunnar. Höfund-
urinn var snillingur. En þetta vita
Íslendingar enda hafið þið rætt þess-
ar sögur um aldir.“
En Miller hefur líka gert sitt í að
ræða sögurnar við aðra og miðla
boðskapnum; hann telur um 4.000
nemendur hafa setið í námskeiðum
sínum um þær gegnum árin.
Brot úr Kálfalækjarbók í Stofnun Árna Magnússonar, einu handrita Njáls sögu,
mögulega því elsta. Það snart Miller djúpt að fá að halda á handriti.
Ljósmynd/Jóhanna Ólafsdóttir
’… þá skildu áhorfendur að réttarhöldum á Íslandivel hvað var að gerast. Þeir hvöttu lögmenn áframeða púuðu, þetta voru alvöruleikar, alvöruskemmtan,og bestu lögmennirnir voru hetjurnar. Líttu bara á átt-
unda kafla Njálu þar sem krakkarnir leika sér á gólfinu
á Höskuldsstöðum – þau eru í lögfræðingaleik!
„Það er eins og allt liðið í svölustu
Hollywood-myndunum stígi beint
út úr Íslendingasögunum!“ segir
lagaprófesorinn og rithöfundurinn
William I. Miller.
Morgunblaðið/Einar Falur
Algjört orku- og næringarskot
„Með því að taka Lifestream Spirulina og AstaZan
eykst krafturinn yfir daginn í vinnunni og æfingar
fljótari að ná sér eftir æfingar. Það að taka auka
Spirulina sem er lífrænt fjölvítamín, fyrir leik
er algjört orku- og næringarskot. Spirulina er
líka frábær vörn gegn kvefi og flensum.“
Steinunn Erla Sigurgeirsdóttir
TREYSTI Á
LIFESTREAM
BÆTIEFNIN!
Apótek, heilsubúðir, Krónan, Hagkaup,Nettó og Fríhöfnin.
seinni part dags eru ekkert mál. Vöðvarnir eru
lífræn bætiefni fyrir alla - heilsa til framtíðar
Landsliðskona í íshokkí og leikskólakennari
Fimmfaldur Íslandsmeistari
Gull- og bronsverðlaun á alþjóðamótum
Alþjóðleg dómararéttindi í íshokkí