Náttúrufræðingurinn - 2014, Side 12

Náttúrufræðingurinn
12
sér frekar illa inn í Íslandshaf í
ágúst (9. mynd a, c, e). Lirfur, sem
safnað var á norðvestursvæði í maí,
klöktust að mestu út í maí (9. mynd
d). Lirfur, sem klöktust út seinna (í
júní og júlí), geta því einungis hafa
komið frá hrygningu norðan lands,
miðað við líklegan straumhraða (3
sjóm. á dag).30
Vistfræðileg tengsl
Samkvæmt þessari rannsókn
spannar uppsjávarvistkerfið síð-
sumars í Íslandshafi (án fugla og
sjávarspendýra) um fjögur fæðu-
þrep (10. mynd). Krabbaflærnar M.
longa og póláta ásamt ljósátunni
náttlampa og marflónni G. wilkitzkii
tilheyrðu fæðuþrepi 2,4 og þar fyrir
ofan komu aðrar dýrasvifstegundir
og efst fiskar. Af krabbaflónum var
algengasta átutegundin, rauðátan
(C. finmarchicus), á fæðuþrepi 2,8.
Krabbaflóin P. glacialis var á hæsta
fæðuþrepi (3,1), af þeim dýrasvif-
stegundum sem rannsakaðar voru,
og telst hún því kjötæta, en fisk-
lirfurnar tilheyrðu einnig svipuðu
þrepi. Pílormurinn E. hamata til-
heyrði einnig háu fæðuþrepi (2,9)
miðað við aðrar dýrasvifstegundir.
Af ljósátunum tilheyrði náttlampi
lægsta fæðuþrepi (2,4). Tveggja til
fjögurra ára loðna og fullorðinn
kolmunni tilheyrðu hæsta fæðu-
þrepi (3,6).
Póláta tilheyrir hærra fæðu-
þrepi í ágúst (2,4) en í maí (2,0)
sem gefur til kynna að hún breyti
um fæðuval eftir fæðuframboði. Er
hún nær eingöngu jurtaæta í maí
þegar gnótt er af þörungum og
því talin lýsandi fyrir fæðuþrep 2.
Í ágúst, þegar lítið framboð er af
svifþörungum, étur hún einnig átu
og flokkast sem alæta.
Niðurstöður RDA röðunar-
greiningar á milliátu og umhverfis-
þáttum leiddu í ljós að selta, botn-
dýpi, hitastig og blaðgræna höfðu
marktæk áhrif á það hvernig teg-
undir milliátu raðast og þar með á
samfélagsgerð milliátu í Íslandshafi
síðsumars (11. mynd). Þá reyndist
árið 2008 einnig hafa marktæk
áhrif á röðunina, en þá voru t.d.
krabbaflóin Acartia spp., sjávarflóin
Podon leuckarti, hrúðurkarlalirfur
(Cirripedia), holdýr (Cnidaria),
krabbaflóin Temora longicaudata og
vængjasniglar (Limacina spp.) hlut-
fallslega algengari en hin tvö árin.
Saman útskýrðu ofantaldar skýri-
breytur 29% af breytileikanum í
tegundasamsetningu, seltan mest
eða 11%, árið 2008 8% og botndýpi
5%. Hitastig og blaðgræna skýrðu
hvort um sig 2–3% breytileikans í
samfélagsgerð.19
Fyrsti ásinn, sem skýrir mest af
breytileikanum (58%), lýsir fallanda
frá tegundum sem fundust einkum
á miklu dýpi þar sem selta var til-
tölulega há (rauðáta, krabbaflær af
ættkvíslinni Pseudocalanus, pílormar,
götungar) til tegunda sem héldu sig
grynnra og við lægri seltu (t.d. Acar-
tia spp. og ísáta (Calanus glacialis)).
Greina má þrjár meginsam-
félagsgerðir eða hópa dýrasvifs.
Austarlega á rannsóknasvæðinu
var atlantískt samfélag þar sem
rauðáta, Pseudocalanus spp. píl-
ormar og götungar voru tiltölulega
algengir, botndýpi mikið og sjávar-
hiti og selta tiltölulega há (ljósgráa
svæðið á 11. mynd). Sunnarlega
voru tegundir með tengsl við land-
grunnssvæðin (t.d. T. longicornis
og Acartia spp., Podon leuckarti og
lirfur botndýra t.d. hrúðurkarla) þar
sem er tiltölulega grunnt, sjávarhiti
og selta há en blaðgræna lág (ljós-
rauða svæðið á 11. mynd). Loks voru
norrænar tegundir (póláta, ísáta, Mi-
crocalanus spp. og Oncaea spp.) norð-
vestantil þar sem sjávarhiti og selta
voru lág en blaðgræna með mesta
móti (ljósbláa svæðið á 11. mynd).
Meðallífmassi á ári var metinn
fyrir plöntusvif, átu og fiska á grund-
velli mælinga 2006–2008. Lífmassi
plöntusvifs (votvigt) var metinn 5,3
milljónir tonna á grundvelli blað-
grænumælinga. Lífmassi milliátu
var metinn 10 g þurrvigt m-2 á grund-
velli sýna úr allri vatnssúlunni á
öllum árstímum. Flatarmál Íslands-
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
- 26 - 25 - 24 - 23 - 22 - 21 - 20 - 19 - 18
POM
Cf
Ml
Ti
Pg
Tlo
Mn
Tli Ta
Gw
Eh
Mv_juv
Gm Ma
Am
Mv_10
Mp
Mv_16
FÞ 2
FÞ 4
FÞ 3
δ13C (‰)
δ1
5 N
(
‰
)
Ch_maí
Ch
Lífrænar agnir
Dýrasvif
Fiskaungviði
Fullorðnir fiskar
Lífrænar agnir
Krabbaflær
Pílormur
Marflær
Ljósátur
Fiskaungviði
Fullorðnir fiskar
10. mynd. Fæðutengsl í Íslandshafi í ágúst 2007 og 2008. Stöðugar samsætur fyrir kol-
efni (δ13C) og köfnunarefni (δ15N) hjá öllum tegundunum. Gildin tákna meðaltöl og FÞ
táknar reiknað fæðuþrep. Nafngiftir: Cf: C. finmarchicus; Ch: C. hyperboreus; Ml:
M. longa; Pg: P. glacialis; Ti: T. inermis; Tlo: T. longicaudata; Mn: M. norvegica;
Tl: T. libellula; Ta: T. abyssorum; Gw: G. wilkitzkii; Eh: E. hamata; Gm: G. morhua;
Ma: M. aeglefinus; Mv: M. villosus, Mv_juv: lirfur og seiði, Mv10: 10 cm, Mv16: 16 cm,
Mv_ad: fullorðin loðna (11–16 cm); Mp: M. poutassou (kolmunni); Am: A. marinus
(sandsíli). – Trophic relationships in the Iceland Sea in August 2007 and 2008. Stable
isotopes of carbon and nitrogen (δ13C and δ15N) for all the species. Values are means
and FÞ indicates trophic levels. Denomination: See above.