Náttúrufræðingurinn - 2014, Side 45

45
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Lónsdjúp er töluvert dýpra og yst í
því mælist meira en 330 metra dýpi
á litlu svæði.
Lónsdjúpi svipar til annarra
„djúpa“ suðaustanlands að því
er varðar stærð og dýpi. Reynis-
djúp, Skaftárdjúp, Skeiðarárdjúp,
Breiðamerkurdjúp, Hornafjarðar-
djúp, Lónsdjúp og Berufjarðaráll
ganga út frá landinu að land-
grunnsbrún. Þau virðast þannig
vera farvegir frá landi út að land-
grunnsbrún. Ekki er þó létt að rekja
upprunann beint til straumvatna
eða skriðjökla. Djúpin eiga það
sameiginlegt að vera mjög breið og
grunn. Breiddin er gjarnan 10 til
20 km og dýpið l00 til 200 metrar
miðað við aðlæg grunn. Djúpin eru
því ekki stórfelldar misfellur í land-
grunninu. Lögun þeirra er þannig
ekki sambærileg við U-laga dali
á landi, skorna af skriðjöklum.
Breidd djúpanna, og sú staðreynd
að þau eru skorin í fast berg, mælir
svo gegn því að þau séu mynduð
af ám á þurru landi. Því verður
að ætla að djúpin séu mynduð af
ís. En hvers konar ís? Samkvæmt
framansögðu má giska á íshellu
yfir landgrunninu þar sem hrað-
ari ísstraumar framan við megin-
farvegi íss á landi rufu þessa farvegi
í grunnið. Slíkum straumum hefur
verið lýst víða, meðal annars á
landgrunni Noregs.1
Ekki er hægt að segja að innri
gerð landgrunnsins suðaustan-
lands sé vel þekkt. Segulmælingar
á landgrunninu undir forystu Leós
Kristjánssonar hafa þó gefið verð-
mætar upplýsingar um þessi efni.
Sérstaklega skiptir okkur máli
samantekt Leós og Geirfinns Jóns-
sonar2 um niðurstöður flugsegul-
mælinga á landgrunninu sunnan-
og suðaustanlands árin 1991 og
1992, en þær náðu meðal annars
yfir svæðið umhverfis Lónsdjúp.
Túlkun þeirra á mælingunum var
sú, að innri hluti landgrunnsins
(þ.e. næst landi) sé úr storkubergi
en ysti hlutinn myndaður úr
þykkri linsu af setbergi. Fjórða
2. mynd. Horft yfir ysta hluta Lónsdjúps úr norðri. Yfirhækkun er fjórföld. Á myndinni sést hversu greinilegir og skörðóttir hryggirnir
eru. – Outer part of Lónsdjúp viewed from the north, showing details of ridges. Fourfold vertical exaggeration.