Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Náttúrufræðingurinn - 2014, Qupperneq 63

Náttúrufræðingurinn - 2014, Qupperneq 63
63 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags fót (nr. 882601-603). Svartþrösturinn var viðstaddur og fóðraði ungana en engir skógarþrestir sáust. Svart- þrösturinn hegðaði sér fremur undar- lega þegar hann nálgast hreiðrið með æti. Hann flaug ekki, var felugjarn og nálgaðist hreiðrið labbandi um næsta garð. Hvarf iðulega inní runna eða bak við bíl uns komið var að rótum hreiðurrunnans þá klifraði fuglinn upp að hreiðrinu. Skógarþrösturinn, kvenfuglinn, hafði sést fyrir hádegi þennan sama dag þar sem hann hímdi vesældarlegur á grasflötinni framan húss. Um hádegi voru teknar myndir af kvenfuglinum standandi á hreiðrinu. Kom þá í ljós gapandi sár á læri fuglsins. Hann sást aldrei eftir þetta og er sennilegt að köttur hafi náð að klóra í fuglinn svo hann hafi að líkindum hlotið varanlegan skaða. Einn köttur sást m.a. uppi í furutré fast við hreiðurrunnann sem var samt svo þéttur að kettir komust ekki inn að hreiðrinu. Næstu daga hélt svartþröstur- inn áfram að bera í skógarþrastar- ungana í hreiðri sem hann virðist ekki hafa átt beina aðild að. Var hann nú orðinn einn við matargjafir. Sem fyrr var hann mjög felugjarn þegar hann nálgaðist hreiðrið með æti í nefi en ætið var fyrst og fremst ánamaðkar. Þann 9. ágúst hafði fjaðrabúningur unganna þroskast frekar og sem fyrr báru þeir engin merki önnur en að vera eðlilegir skógarþrastarungar. Karlfugl skógarþrastar sást aldrei við þetta seinna hreiður sem má telja fremur óvenjulegt. Ungarnir voru u.þ.b. að yfirgefa hreiðrið en um kvöldið þess 10. ágúst voru enn þrír ungar í hreiðri. Morguninn eftir voru þeir farnir eftir 10–11 daga í hreiðri. Mátti heyra í svartþrestinum í garði handan götunnar, gegnt hús- inu, þar sem hann gaf frá sér við- vörunarhljóð. Þegar þangað var komið sáust þrír kettir sem svart- þrestinum var greinilega meinilla við. Enginn vafi er á því að ófáir þrastarungar lenda í kattarkjafti meðan þeir eru ófleygir úr hreiðri. Vera kann að svo hafi farið fyrir fóstrungum svartþrastarins en engar frekari athuganir eru til um ungana né svartþröstinn. Lýkur þar með þessari óvenjulegu sögu úr fuglaríkinu. Umræða Svartþrestir hafa orpið árlega á höfuðborgarsvæðinu síðan 1985.4 Fyrstu árin voru eitt eða fá pör en þeir breiddust smám saman út um Reykjavík, Garðabæ, Hafnarfjörð, Mosfellsbæ og lengra eftir því sem varpstofninn stækkaði en hann er nú á bilinu 500–2000 varppör. Fyrir þennan tíma höfðu þeir verið reglu- legir vetrargestir um aldir en höfðu orpið nokkrum sinnum án þess að varpstofn myndaðist.3 Svartþrestir sáust við Nausta- hlein veturinn 2005–2006 og þegar komið var fram á vor helgaði svart- þrastarkarl sér óðal á þessum slóðum með stöðugum söng. Virðist honum ekki hafa tekist að laða til sín kven- fugl. Þó er ljóst að með óðalsatferli á þessum árstíma stendur eðlis- hvöt kynþroska svartþrastarkarla til varps og ungauppeldis. Við það að enginn kvenfugl lét sjá sig, virðist svartþrösturinn hafa laðast að hreiðri nálægs skógarþrastarpars, þau látið það gott heita eða ekki getað spornað við afskiptasemi svart- þrastarins. Þegar upp er staðið ætti skógarþrastarparið samt að hafa notið góðs af því að svartþrösturinn blandaði sér í þeirra varpathafnir. Ungarnir hafa væntanlega fengið ríkulegra æti og fyrir bragðið verið betur á sig komnir til að takast á við lífið. Hafi svartþrastarins ekki notið við eftir að skógarþrastarkarlinn við fyrra hreiðrið hvarf má vera að ung- arnir hafi veslast upp og drepist ef kvenfuglinn hefur ekki einn getað sinnt fæðuþörf þeirra. Þá var ljóst að svartþrösturinn bar einn ábyrgð á að fæða þrastarungana í seinna hreiðrinu eftir að kvenfuglinn hvarf og ungar enn í hreiðri svo og eftir að þeir höfðu yfirgefið það. Hjálparhellur við hreiður er vel þekkt fyrirbrigði í fuglaheiminum, sérstaklega meðal spörfugla.5 Vana- lega er um að ræða fugla af sömu tegund, oftast ungfugla úr fyrra varpi þess pars sem nýtur hjálpar. Slík aðstoð er einna algengust meðal spörfugla í hitabeltislöndum sem verða margir kynþroska mun seinna en spörfuglar á norðlægari slóðum en langlífari. Aðstoð fugls af annarri tegund er sjaldgæfara fyrir- brigði en þó eru ýmis dæmi þekkt erlendis frá5,6, jafnvel meðal svart- þrasta. Í einu tilviki aðstoðaði svart- þrastarkarl við hreiður söngþrasta Turdus philomelos.7 Í öðru var karl- fugl svartþrastar hjálparhella svart- þrastarpars.8 Slíkir hjálparkokkar hafa hingað til verið óþekktir hjá ís- lenskum spörfuglum og engin rituð heimild um slíkt atferli. Ýmsar tilgátur hafa verið settar fram af hverju hjálp við hreiður eigi sér stað. Fræðimenn hafa leitað eftir þróunarlegum skýringum á fyrirbrigðinu. Ýmsar ástæður hafa verið kallaðar til sögunnar; (1) að hjálparhellan öðlist betri vörn gegn ræningjum; (2) fuglarnir öðlist ein- hverja aðra reynslu sem komi til góða síðar; (3) aðstoð við skylda fugla, einkum foreldra, komi hjálparhellunni til góða enda ung- arnir skyldir honum; (4) hjálpar- hellan erfi óðal foreldranna sem býr væntanlega yfir góðum eiginleikum því þar hefur áður náðst að ala upp unga.9,10 Nýlegar rannsóknir sýna að hjálparhellur koma ekki aðeins ungum til góða því lífslíkur full- orðnu fuglanna batni líka.11 Þessar skýringar eiga fyrst og fremst við fugla sem hjálpa for- eldrum sínum. Tilgátur (1), (3) og (4) gilda klárlega ekki um þetta tilvik. Þar eð enginn kvenfugl af sömu tegund var til staðar má telja líklegt að svartþrösturinn hafi valið næstbesta kostinn, að hjálpa til við hreiður nágrannanna, skógar- þrastanna. Með því aflaði svart- þrösturinn sér ákveðinnar reynslu við uppeldi og fæðuöflun handa ungum sem gæti komið honum til góða síðar þegar hann parast kvenfugli af eigin tegund með varp í huga. Tilgáta (2) gæti því átt við á þann hátt að svartþrösturinn hafi öðlast betri varpreynslu sem kæmi honum til góða síðar. Á hinn bóginn hefur svartþrösturinn eytt dýrmætri orku við að sinna fóðrun
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.